VU Magazine 1997 - pagina 398

de hoeveelheid neuropeptide Y in het brein. Dieren die neuropeptide Y in de hersenen krijgen ingespoten, beginnen als gekken te eten. Ook worden allerlei boodschappermoleculen geactiveerd die de vetverbranding op een laag pitje zetten. Hoffman-La Roche, de farmaceutische firma die net naast het patent op leptine greep, gaat daarom op een andere manier proberen effect uit te oefenen op de innerlijke weegschaal. Namelijk door de processen te beïnvloeden die allemaal door leptine in gang worden gezet. Er wordt echter ook nog op andere paarden gewed. Want ons gewicht wordt niet door een enkel gen geregeld. Vrij snel na het ofa-gen kwamen genetici met andere kandidaat-veroorzakers van overgewicht op de proppen. Zoals het diabetes-gen, dat weer wat meer informatie geeft over de manier waarop leptine in de hersenen terecht moet komen. Muizen met een defect stukje diabetes-gen ontvangen het hormonale signaal niet. In hun brein ontbreekt namelijk het receptor-eiwit dat op leptine reageert door de eetlust te verminderen en de stofwisseling te stimuleren. Vervolgens stuitten onderzoekers op twee gendefecten die er de oorzaak van zijn dat muizen langzaam zwaarder worden, net zoals dat bij de meeste mensen gebeurt. Het /at-gen maakt normaal gezien een enzym aan dat betrokken is bij het activeren van een aantal eiwitten (zoals insuline). Tot deze eiwitten behoren waarschijnlijk ook stoffen die het signaal dat het lichaam verzadigd is geven of ontvangen. Mogelijk veroorzaken ze eveneens een stijging van het energieverbruik. Wat het tubby-gen [tubby betekent 'buikje') precies doet, weten de Amerikaanse genetici nog niet. Het gen produceert een eiwit met een tot nu toe onbekende functie. Agouti yellow is een al wat eerder ontdekt stukje DNA, dat evenmin zijn geheimen heeft prijsgegeven. Hoe deze drie defecte genen bij proefdieren zwaarlijvigheid veroorzaken, blijft voorlopig een raadsel. Alle tot nu toe gevonden genen en hun mutaties werden bij muizen gevonden.

36

wcs

NOVEMBER/DECEMBER 1997

"Dat is de makkelijkste manier, al is ze wel zeer tijdrovend", vertelt föhn Cieemeis, een Nederlandse onderzoeker die verbonden is aan het Centrum voor Menselijke Erfelijkheid van de Katholieke Universiteit Leuven en aan het Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie (VIB). "Je gaat stammen van dikke muizen met die van dunne muizen kruisen. Bij de nakomelingen kijk je welke eigenschappen samen met de zwaarlijvigheid overerven. Door eigenschappen te gebruiken waarvan je de positie op het erfelijk materiaal kent, maak je het gebied waar een zwaarlijvigheidsgen zich moet bevinden, steeds kleiner. Je doet dat tot het moment waarop je met andere methoden kunt gaan zoeken. Het is een enorm omslachtige werkwijze, maar het gaat nu eenmaal niet op een andere manier." Van de tot nu toe bij muizen gevonden genen bestaan ook menselijke varianten. Maar de mutaties bij de proefdieren werden nog niet bij zwaarlijvige personen teruggevonden. Alweer een tegenslag in het onderzoek. Hoopgevende berichten In juni van dit jaar volgden echter, vrijwel gelijktijdig, twee hoopgevende berichten. Voor het eerst vonden genetici twee defecten bij mensen die voor een veel te hoog gewicht kunnen veroorzaken. Het team van Stephen O'Rahilly van de universiteit van Cambridge had twee kinderen uit een Pakistaanse familie opgespoord die een defect ob-gen hadden, waardoor ze net als de beroemde muizen geen leptine produceerden. Het meisje woog op achtjarige leeftijd maar liefst 86 kilo. Haar twee jaar oude neef had inmiddels al een gewicht van 29 kilo bereikt. Beide kinderen waren sinds hun geboorte constant hongerig. Hun genetische mutatie blijkt echter zeldzaam en komt zeker niet bij grote groepen van de bevolking voor. Wel hopen de onderzoekers meer te leren van de effecten die het gendefect teweegbrengt. Een net zo zeldzame genetische mutatie werd gevonden door Creemers en het team van O'Rahilly. "We stuitten op een

vrouw met een extreme vorm van zwaarlijvigheid. Later kreeg ze ook andere klachten. Ze had ernstige schommelingen in haar bloedsuikerspiegel, menstrueerde niet waardoor ze onvruchtbaar was en ze voelde zich overdag vaak lusteloos. Als ze bij ons in de wachtkamer zat, viel ze binnen vijf minuten in slaap, wat geen natuurlijke reactie is voor iemand die een beetje gespannen zit te wachten. Deze combinatie van klachten is vrij uniek, dus vermoedden we dat ze een gemeenschappelijke oorzaak moesten hebben." De onderzoekers begonnen bij het probleem van de sterk wisselende bloedsuikerspiegels. Aangezien insuline een belangrijke rol speelt in de bloedsuikerhuishouding, wilden ze het insulineniveau meten. Er bleek bijna geen insuline te vinden. Creemers: "Wel had de vrouw veel pro-insuline in haar lichaam. Dat is insuline die in het lichaam nog een bewerking moet ondergaan. Pro-insuline moet in stukken worden geknipt door de twee enzymen, PCi en PC2. Toen we verder keken, bleek dat alleen PC2 zijn werk had gedaan. Er moest dus iets mis zijn met het andere enzym." Creemers had toevallig al eerder het menselijke gen ontdekt dat voor de productie van het PCi-enzym zorgt. Dus wisten de researchers meteen op welke plek in het erfelijk materiaal van de vrouw ze moesten zoeken. Hun verwachting kwam inderdaad uit: het PCI-gen was niet in orde. Het verklaarde waarom de vrouw op driejarige leeftijd al 36 kilo had gewogen. Haar onvruchtbaarheid, ook een gevolg van het defecte gen, kon met behulp van een hormoonbehandeling worden verholpen. Dit stelde haar in staat om vier kinderen te krijgen. Ze hebben alle vier een gemuteerde PCi-copie van hun moeder meegekregen, maar dat wordt gecompenseerd door een goed werkende copie, afkomstig van hun vader. De mens heeft namelijk van elk gen twee exemplaren, een van elke ouder. Doordat een van de twee copieën naar behoren functioneert, is ook hun gewicht normaal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen