VU Magazine 1997 - pagina 67

Waar is dat goede, oude pessimisme eigenlijk gebleven? "Niet de optimist moet zich verantwoorden, maar de pessimist; niet degene die om vernieuwing roept wordt met scepsis tegemoet getreden, maar degene die wijst op wat er ten gevolge van al die vooruitgang verloren gaat", schrijven de samenstellers van de bundel in hun inleiding. Cultuurpessimisme leidt een zieltogend bestaan. En soms lijkt dat ook weer niet zo heel erg. Wie zegt dat de cultuur in verval is en dat de goede smaak zoek is geraakt, bedoelt meestal dat niet iedereen zijn particuliere smaak deelt en dat zoiets onverdraaglijk is. Cultuurpessimisme is vaak niet veel meer dan een hautaine afkeer van de elite jegens de massa. En een dergelijke afkeer doet tegenwoordig knap verouderd aan. "De steden zijn vol mensen. De huizen vol bewoners. De hotels vol gasten. De cafe's vol klanten. De straten vol voorbijgangers. De wachtkamers der beroemde geneesheren vol zieken." De Spanjaard José Ortega Y Gasset, een van de beroemdste cultuurpessimisten aller tijden, voelde de angst, de opdringerigheid van de massa's, aan den lijve. Overal mensen om je heen, merkte hij op in zijn m 1929 verschenen boek 'De opstand der horden', overal anonieme lichamen, mensen zonder gezicht en zonder smaak. Wilde hij eens een kaartje kopen voor een concert, was alles al uitverkocht! De massa's hadden zich al van de kaartjes meester gemaakt, terwijl ze absoluut onvoldoende ontwikkeld waren om zich m de tempels der cultuur te kunnen begeven. Ze waren bovendien zo brutaal of dom hun vergissing niet te erkennen en vervolgens beleefd hun plaats af te staan, om ruimte te geven aan een gevormd, cultureel ontwikkeld mens als hij. Zoveel bescheidenheid, zoveel zelfkennis hadden de armen van geest niet. Zij waren zich niets eens van de eigen middelmatigheid bewust.

Aristocratische intellectuelen als Ortega Y Gasset hunkerden nostalgisch naar de negentiende eeuw, naar de tijd dat er nog van een duidelijk standsbewustzijn sprake was. Deze aristocraten waren geen vrienden van de democratie, in een democratie

wcs

JANUARI/FEBRUARI

1997

67

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen