VU Magazine 1997 - pagina 259

achter het hedendaagse natuurbederf schuilgaat, kenmerkend is voor de moderne filosofie waarin heel selectief met ervaringen wordt omgegaan. We moeten een andere filosofie ontwikkelen, een waarin aan allerlei vormen van verdrongen ervaringen weer wordt rechtgedaan. En niet alleen omdat dat toevallig goed uitkomt." De Boer. "Als ik het nou even m het juiste perspectief mag zetten: in feite gaat het mij natuurlijk om het ontwikkelen van zo'n alternatief. Ik ben op zoek naar onze verbondenheid met de natuur. En ik ben net zo verontrust over de milieusituatie als jij. Natuurbeheer is natuurbeheersing geworden. Maar wat mij teleurstelt in de milieubeweging is dat ze öf geen alternatief hebben öf met een ondeugdelijk alternatief komen aanzetten. Ze zetten het moderne denken radicaal op z'n kop: het antropocentrisme, waarbij de mens de maat der dingen was, hebben zij verruild voor het kosmocentrisme waarbij de mens zich volledig dient te onderwerpen aan de natuur. Ik vind dat een soort anti-denken dat ons geen steek verder helpt. "Zoekend naar een alternatief voor die moderne beheersingsfilosofie, die we allebei verafschuwen, heb je de angst voor de natuur wel degelijk nodig. Als je als mens die angst ontkent, zul je ook nooit liefde voor de natuur kunnen ontwikkelen. Je bewondering on fascinatie voor de wilde pracht en de grote verscheidenheid van de natuur nemen alleen maar toe, wanneer je bereid bent in te zien dat dat een orde is die door de natuur zelf op de chaos is bevochten. De strijd van orde tegen chaos die wij voeren, wordt in de natuur zelf óók gestreden. "Wij mensen moeten zorgen dat we in die strijd niet aan de verkeerde kant staan. We moeten dus niet zo maar kiezen voor de natuur, maar voor het kwetsbare, voor de creatieve en ordescheppende krachten die daarin werkzaam zijn. Dat hebben we, toen we nog geen moderne mensen waren, ook altijd gedaan. De mens heeft dieren getemd en planten veredeld. Wat wij nu als groente consumeren, was vroeger onkruid. Doen we dat niet dan hebben we, net als ik in mijn tuin die ik heb laten

verwilderen, op den duur alleen nog maar brandnetels." Van der Wal: "Ik begrijp niet dat je dat kunt zeggen. Dan had de natuur toch allang één groot brandnetelveld moeten zijn? Dat is heel duidelijk niet het geval. Ik was dit voorjaar in Griekenland en ik heb nog nooit zo'n diversiteit aan wilde bloemen en planten gezien. Daar hoeft geen ordescheppende mensenhand aan te pas te komen." De Boer: "Dat heb ik ook niet gezegd. Ik heb gezegd: wij zetten het voort. Wij hebben per slot van rekening het evolutieproces niet uitgevonden. Wij doen iets in - zeg maar - onze tuin, wat in de natuur zelf ook al aan de gang was. Daarin ligt ook onze verbondenheid met de natuur besloten." Van der Wal: "Maar dan kun je moeilijk volhouden dat de natuur alleen maar bedreigend is." De Boer: "Nogmaals: ik heb gezegd dat wie geen oog heeft voor de bedreigende kant van de natuur, ook geen waardering kan opbrengen voor de ordenende principes die daarin werkzaam zijn. Die zijn helemaal niet vanzelfsprekend. En als we goed kijken herkennen we daarin dezelfde strijd tegen de chaos die wi] in het dagelijks leven hebben te voeren." Van der Wal: "Het is van tweeën een: öf je zegt dat orde op de eerste plaats komt, ook al hebben we dagelijks ook met chaos te maken, öf het primaat ligt bij de wanorde die in het heelal de boventoon voert. Maar hoe verklaar je in dat tweede geval de ordenende principes die daarin ook aan het werk zijn? De moderne evolutietheorie laat al die elementen van orden bij toeval uit wanorde geboren worden. Ik vind dat te mager. Er zit ordenende creativiteit in de natuur als zodanig. Dan kan ik me ten dele wel vinden in jouw uitspraak dat wij mensen met die krachten meewerken. Alleen hebben we daaraan een heel bepaalde draai gegeven en zijn we in de moderne tijd begonnen om ons concept van orde aan de natuur op te leggen. We denken dat wij de natuur naar ons pijpen kunnen laten dansen. Maar dat begint ons nu geweldig op te breken. Uiteindelijk hebben we vooral onszelf ermee,- wij leggen het loodje. De natuur redt zich wel, zij

het in sterk verarmde vorm." WCS: "Over de diagnose dat het slecht gaat met natuur en milieu zijn we het ongeveer eens. Rest de vraag wat de basis kan zijn voor een verbetering van de situatie." Van der Wal: "Een nieuwe houding tegenover de natuur moet op meer zijn gebaseerd dan alleen op angst en bedreiging, hoe reëel die ook mogen zijn. Als dat het hele verhaal is, ben ik bang dat we er niet uitkomen. We moeten ook proberen weer een positievere relatie met de natuur aan te gaan, gebaseerd op een symbolistische, sacramentele visie zoals we die met name uit pre-moderne culturen kennen." De Boer: "Daar zie ik dus helemaal niks in, in het heiligverklaren van de natuur. Als de moderne cultuur ons in positieve zin iets heeft geleerd dan is dat het inzicht dat de natuur juist niet heilig is. Dat besef kun je niet terugdraaien. Doe je dat wel, dan is de volgende stap dat je vervolgens hetzelfde met onze samenleving gaat doen. En we weten uit het verleden waar een 'heilige samenleving' toe kan leiden. "Ik vind het pure armoede wanneer je als filosoof niet kunt aangeven wat datgene is in de natuur, wat ons innerlijk moet beroeren. Lotsverbondenheid van de mens met de natuur - een gedeeld besef van kwetsbaarheid - is denk ik de enige basis voor een correcte houding tegenover de natuur." Van der Wal: "Voor mijn gevoel zijn er voor een ommekeer in onze negatieve houding jegens de natuur positievere argumenten nodig en mogelijk. Het gaat mij om een besef van geworteld-zijn in de natuur als omvattend leefverband. Dat is meer dan een armzalig 'ik ben breekbaar, jij bent breekbaar'." De Boer: "De grandeur van het menselijk bestaan ligt mijn inziens nu juist in het besef dat wij mensen breekbaar zijn." fotografie: Lenny Oosterwijk, met dank aan Mirjam en Anouk

WCS JULI/AUGUSTUS

1997

35

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen