VU Magazine 1997 - pagina 318

ze de rest van hun leven sleten. Of ze leidden een eenzaam en afgezonderd bestaan, terwijl de buitenwereld hen als excentriek bestempelde. Een enkeling had geluk en wist door zijn hoogbegaafdheid te ontsnappen aan een dergelijk lot. Zo vraagt Christopher Gillberg, een van de bekendste klinische waarnemers van autisme, zich af of Bela Bartök (1881-1945) en de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein (1889-1951) autisten waren. Hetzelfde wordt gezegd van de Franse componist Eril< Satie (1866-1925). En ook bij Albert Einstein wisten sommigen autistische trekjes te ontwaren. Dit soort vaststellingen is van recente datum, omdat we pas sinds kort meer over deze handicap te weten zijn gekomen. Voor de meeste mensen, zelfs voor artsen, is de autist een kind met een zware mentale handicap, dat allerlei stereotiepe handelingen uitvoert, zoals bonken met het hoofd. Een kind dat bovendien nauwelijks spreekt, vrijwel ontoegankelijk is en weinig toekomst heeft. Maar omdat autisme een ontwikkelingsstoornis is, worden de symptomen bij het ouder worden minder extreem en kan iemand er beter mee leren omgaan. Neuroloog Oliver Sacks constateert: "Sommige van die kinderen kunnen zich ontwikkelen tot zelfstandige mensen die in staat zijn een leven te leiden dat althans uiterlijk volledig en normaal is - ook al blijft daarachter misschien een hardnekkige, zelfs verregaande autistische eigenaardigheid bestaan." Nu gaan specialisten ervan uit dat twintig procent van de autisten normaal tot hoogbegaafd is. In de toekomst zal dit percentage waarschijnlijk bijgesteld moeten worden, "De laatste jaren zien we een enorme explosie van het aantal normaal begaafde volwassenen die de diagnose krijgen", zegt Peter Vermeulen, een Belgische gezinspedagoog die zich in autisme specialiseerde en bij de Vlaamse Vereniging Autisme werkt. "Reden hiervoor is dat we meer te weten komen over autisme, terwijl de aandoening onder een steeds groter publiek bekend wordt. Kinderen beginnen plots te vermoeden dat één van hun ouders autistisch is. Of volwassenen denken dat hun partner het is. Het valt trouwens niet mee om zo'n vermoeden te controleren. Bij kinderen IS dat simpel: die laat je testen in een diagnostisch centrum. Maar wat doe je met je vader? Of met je echtgenoot?" Originaliteit Het waren de Amerikaan Leo Kanner en de Duitser Hans Asperger die, tijdens de Tweede Wereldoorlog, de eerste verslagen publiceerden over de handicap. Ze beschreven onafhankelijk van elkaar, maar vrijwel gelijktijdig, heel gedetailleerd de kenmerken van autisme bij kinderen. De definitie die Asperger aan het verschijnsel gaf, was echter ruimer. Terwijl Kanner autisme als een regelrechte ramp beschouwde en vooral inging op de zwakzinnigheid en de neurologische problemen bij de kinderen, zag Asperger ook positieve aspecten: "Een zekere originaliteit van denken en ervaren, die tot uitzonderlijke prestaties in het latere leven kan leiden," Hij beschreef ook autistische kinderen met een normale of zelfs superieure intelligentie. Voor autisten die intelligent, welbespraakt en bijna

22

wcs

SEPTEMBER/OKTOBER

1997

normaal zijn, gebruikt men tegenwoordig ook wel de term Asperger-syndroom. Maar waar zit het probleem nu bij autisten? De oorzaak van de stoornis, die bij ongeveer vijf op de tienduizend kinderen voorkomt, is nog steeds niet bekend. Al zijn er wel aanwijzingen dat er een probleem is met de ontwikkeling van bepaalde hersendelen, In sommige gevallen is duidelijk een genetische factor aangetoond. Voor de vaststelling van de handicap moeten we het dus doen met observaties van het gedrag. Het is overduidelijk dat autisten op een aantal punten tekortschieten: in de sociale omgang, in verbale en non-verbale communicatie en m bezigheden waaraan fantasie te pas komt. Al vanaf de geboorte zijn autisten niet in staat om op een normale manier met mensen en situaties om te gaan. Het lijkt daarom alsof ze onverschillig zijn voor emoties en alsof ze zich aan niemand kunnen hechten. Voor buitenstaanders is hun gedrag daarom bizar of zeer excentriek. Alle indrukken die op hen af komen, zijn voor hen angstaanjagend omdat ze er geen wijs uit kunnen. Dus proberen ze alles te negeren of buiten te sluiten. De Amerikaanse Temple Grandin, een van de bekendste hoogbegaafde autisten, beschreef haar angsten als driejarig kind in verschillende publicaties over haar leven als volgt: "Mijn zintuigen waren overgevoelig voor geluiden en aanrakingen. Mijn oren deden pijn omdat ieder geluid voor mij klonk alsof de volumeknop helemaal open stond. Daarom schakelde ik mijn gehoor vaak uit, waardoor het leek alsof ik doof was. Aanrakingen verdroeg ik evenmin. Bij iedere poging trok ik me terug." Omdat de wereld al zo onbegrijpelijk voor hen in elkaar zit, hebben autisten een enorme weerstand tegen veranderingen. Als alles hetzelfde blijft, kunnen ze er namelijk een zekere orde in scheppen. Niets is dan zo frustrerend en angstaanjagend als een plotselinge wijziging. Die drang om alles hetzelfde te houden, uit zich op verschillende manieren. Wat opvalt, zijn de stereotiepe gedragingen. Autisten herhalen een bepaalde beweging, handeling of zin steeds weer, ook al heeft dat m de ogen van anderen geen enkel nut. Voor hen is dit echter heel rustgevend. Een dag moet liefst altijd volgens hetzelfde stramien verlopen, routinehandelingen zoals aankleden, tandenpoetsen of eten moeten tot in het kleinste detail gekopieerd worden. Wijzigt er iets, dan raken ze in de war. Omdat ze vaak niet kunnen uitleggen dat ze zoiets niet op prijs stellen, reageren ze op een voor anderen ongepaste manier; door te gaan gooien, gillen of juist door helemaal niets meer te doen. Slachterijen Opmerkelijk is dat autisten op bepaalde gebieden zeer goed presteren. Hun uitzonderlijk goede geheugen stelt sommigen bijvoorbeeld in staat om een gebouw tot in het kleinste detail na te tekenen of een muziekstuk na te spelen na het slechts één keer te hebben gehoord. Anderen kennen hele telefoonboeken uit hun hoofd of herinneren zich gebeurtenissen uit het verre verleden nog exact. Temple Grandin, doctor in de dierkunde, heeft eveneens een paar opmerkelijke talenten. Ze is zó gefascineerd door runderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen