Ad Valvas 2006-2007 - pagina 356

PAGINA 1 0

V \ y E T E I M S C H A P / N I E U V y S

AD VALVAS 8 MAART 2007

Decaan Bewegingswetenschappen Peter Hollander:

'Wasbordjes krijg je niet vanzeif'

ledereen wil een strak lichaam, maar bijna niemand wil zich in het zweet werken. Dat hoeft ook niet, zeggen de fabrikanten van trilplaten en fitnesstoestellen. Decaan Bewegingswetenschappen Hollander gelooft hen niet en gaat in een lezing enkele fitnessmythen ontzenuwen. TEKST: WELMOED VISSER FOTO: VU/RICHELLE VAN DER VALK

De Rom-machine is de nieuwste hype op fitnessgebied. In twee keer vier minuten zou je een fitter, sterker en vooral slanker mens worden. Rom staat voor range of motion. De machine heeft pedalen waarop je moet trappen en hendels waaraan je je armspieren traint. De bewegingen zijn intensief. Na acht minuten ben je uitgeput. Maar of dit de revolutie op fitnessgebied is die de exploiteur belooft? Peter Hollander lacht schamper. "Ze schermen zelf met een TNO-onderzoek, maar uit dat onderzoek blijkt dat je conditie er nauwelijks van toeneemt. Die proefpersonen hadden hun tijd beter aan een andere sport kunnen besteden."

^De rechtszaak van een trilplaatfabrikant tegen de VU loopt nog steeds ^

Dat is heel iets anders dan de firma Exercise Works claimt, namelijk een conditietoename van zeventig procent. Hollander legt het uit: "Die proefpersonen hielden een inspanningstest zeventig procent langer vol. Maar dat is bijna zuiver een psychologische maat, die weinig zegt over je conditie. Iemands conditie meten we gewoonlijk door te kijken naar de maximale zuurstofopname. Die was maar met 3,5 procent toegenomen. Dat vertelt die firma natuurlijk niet." De manier waarop Exercise Works aan de haal gaat met de onderzoeksresultaten, is typerend voor de fitnessbranche, vindt Hollander. "Vaak zijn claims wel ergens op gebaseerd, maar kloppen de conclusies niet. Of worden ze zwaar overdreven."

Kikkerbillen Ter illustratie haalt Hollander een Abtronic uit de kast, een band die je om je buik moet doen. Als je het ding aanzet, activeert het je spieractiviteit met elektriciteit. De spieren zouden door die activiteit vet gaan verbranden. '10 minutes = 600 sit-ups', staat op het doosje. "Dat is natuurlijk pure onzin," zegt hij, "maar het pnncipe dat je met elektriciteit spieren kunt activeren, klopt wel. Dat deden wetenschappers meer dan honderd jaar geleden al met kikkerbillen. Alleen de verbranding bij deze activiteit is minimaal, dus veel dunner zul je er niet van worden." Hollander zet de Abtronic terug. "Bij veel van die apparaten is dat zo. Je verbrandt wel iets, maar het is te weinig om zoden aan de dijk te zetten." Als wetenschapper is het je taak dit soort reclametaal kritisch te onderzoeken en waar nodig door te prikken, vindt Hollander. Dat fabrikanten daar lang niet altijd boodschap aan hebben, bleek bij het trilplaatonderzoek. Nog steeds loopt er een rechtszaak tegen de faculteit, aangesparmen door trilplaatfabrikant Powerplate. De VU deed een paar jaar geleden uitgebreid onderzoek naar de trilplaat die allerlei spiergroepen aan het trillen brengt als je erop staat. Het trillen zou je spieren versterken en je lichaam aanzetten tot verbranding van overtollig vet. Van die claims bleef na

35 jaar Bewegingswetenschappen De facutteH Bewegingswetenschappen, die de Idapschaats en de zwemladder uitvond, ()estaat dit jaar 35 jaar. in liet kader daarvan houden bewegingswetenschappers een serie publiekslezingen, waarvan de lezing over fitnessmythen van Peter Hollander de tweede is. De lezing 'De fitnessindustrie, hele en halve waarheden' vindt plaats op dinsdag 13 maart om 19.30 uur in de medische faculteit. Een volledig programma van de lezingen is te vinden op: http://www.fbw. vu.nl/actueel/tekst/publiekslezingen.html het onderzoek weinig over. Hollander: "We vonden geen verschillen tussen de mensen die op de trilplaat hadden gestaan en de controlegroep die in dezelfde houding ernaast had gestaan." De firma Powerplate vindt dat de faculteit hun naam onterecht heeft beschadigd. "We hadden het onderzoek namelijk op een trilplaat van een ander merk gedaan", vertelt Hollander. "Maar als je het principe van de auto onderzoekt aan de hand van een Ford, dan zijn er misschien enkele dingen anders bij een Volvo, maar het hele principe verandert niet." Een mediator regelde dat er een nieuw onafliankelijk onderzoek zou komen naar de Powerplate. "Maar daarvoor verstreek de termijn in januari en we hebben nog niets gehoord." Hollander is niet bang dat zijn onderzoek naar de prullenbak zal worden verwezen, maar hij vindt de hele zaak behoorlijk vervelend. "Het kost ons handenvol geld aan advocaatkosten, waarmee we veel interessantere dingen hadden kunnen doen."

Sportgod Een van de mythen die Hollander in zijn lezing ook wil ontkrachten, is de aanname dat iedereen een sportgod kan worden. "De reclame houdt mensen de illusie voor dat zij binnen een paar maanden het lichaam zullen

hebben van een topsporter. Maar de meeste mensen zullen dat nooit bereiken omdat ze daar geen aanleg voor hebben." Van het vermogen om topprestaties op sportgebied te leveren, wordt steeds meer duidelijk dat genetische aanleg een belangrijke rol speelt. Zo hebben alle hardlopers uit Kenia een bepaalde genencombinatie gemeen. "Je kunt je conditie gewoonlijk opkrikken met een procent of vijftien en dan moet je je een half jaar helemaal het leplazerus trainen. Verder dan dat kom je niet, tenzij je die aanleg wel hebt natuurlijk." Waarmee Hollander niet wil zeggen dat het geen zin heeft om te sporten, "maar de verwachtingen die worden geschapen zijn niet realistisch."

Resultaten opkloppen Dat reclamejongens en fabrikanten dit soort boodschappen de wereld insturen, valt te verwachten. "Het hoort een beetje bij hun rol", vindt Hollander. Hij maakt zich veel bozer over wetenschappers die hetzelfde doen. Zoals het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu dat twee jaar geleden met een onderzoek kwam waaruit zou blijken dat twintigduizend Nederlanders per jaar overlijden aan verkeerd of te veel eten. Hollander verklaart: "Ze hadden de getallen voor de mensen die aan overgewicht overlijden, opgeteld bij de mensen die overlijden omdat ze ongezond eten. Alsof daar geen grote overlap tussen zit. Bovendien was het geheel gebaseerd op een nogal discutabele schatting. Wetenschappers neem ik het wel kwalijk dat ze om maar geciteerd te worden in de media hun resultaten op deze manier opkloppen." Terug naar wat iedereen wil weten: wat moet je dan wel doen als je een paar kilo te zwaar bent, maar weinig tijd en zin hebt om te sporten? "De beste sport is de sport die je het leukst vindt om te doen. Die is namelijk het gemakkelijkst vol te houden", zegt Hollander. "En, helaas, moet je die veel en lang doen om resultaat te behalen. Een ander wondermiddel is er niet." Reageren? Mail naar redactie@advalvas.vu.nl

Zicht op wetenschappelijk onderzoek troebel De nieuwe wijze van beoordeling van wetenschappelijk onderzoek is ondoorzichtig. De rapportcijfers van de visitatiecommissies zijn te hoog en hun oordeel biedt onvoldoende houvast. BAS BELLEMAH/HOP Met het eerste rapport van de meta-evaluatiecommissie kwaliteitszorg wetenschappelijk onderzoek staat nu zwart op wit wat iedereen allang weet. Sinds de universiteiten in 2004 zijn opgehouden hun onderzoek landelijk te laten keuren en vergelijken, is het zicht op de kwaliteit voor buitenstaanders goeddeels verdwenen. De door de instellingen zelfbenoemde internationale commissies die een oordeel vellen over de prestaties van een onderzoeksinstituut of onderzoeksgroep, weten bovendien niet waartegen zij de prestaties moeten afzetten.

In de woorden van de meta-evaluatiecommissie: "Een opvallende omissie is het ontbreken van een benchmark waaraan het te evalueren onderzoek dient te worden getoetst. (...) Bij het ontbreken ervan komen de beoordelingen van de peer reviewcommissies als het ware in de lucht te hangen en bieden deze de instelling onvoldoende houvast. Zo verliezen de evaluaties een belangrijk deel van hun waarde als beleidsinstrument."

Erosie waarderingscijfers "Bibliometrische analyses kunnen niet in deze ernstige lacune voorzien", stelt de meta-evaluatiecommissie. Het is dus niet voldoende om te berekenen hoeveel impact de wetenschappelijke artikelen van de onderzoekers hebben. Citatiescores en dergelijke kunnen wel helpen een beeld te vormen, maar bieden toch te weinig inzicht. Dus blijven de peers bijzonder vriendelijk. Op een schaal van een tot vijf geven zij nooit lager dan een vier. "Dat wijst op een ernstige erosie van de waarderingscijfers", aldus de commissie.

De reden voor invoering van het stelsel in 2004 had dan ook niets met de kwaliteit van onderzoek te maken, maar met geld. Rond de eeuwwisseling borrelde in Den Haag het idee op om bij de financiering van de wetenschap sterker op kwaliteit te letten. De beste groepen moesten het meeste geld krijgen. Aangezien universiteiten een broertje dood hebben aan vergelijkende kwaliteitsoordelen, die immers nooit helemaal sluitend kunnen zijn, bedachten ze zo snel mogelijk het huidige systeem. De lobby slaagde. Voortaan mochten de universiteiten zelf bedenken wie ze hun onderzoek zouden laten beoordelen. Als ze zich met naburige instellingen wilden vergelijken, dan mocht dat, maar het hoefde niet langer. De meta-evaluatiecommissie is ingesteld door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, universiteitenvereniging VSNU en onderzoeksfinancier NWO. Zij staat onder voorzitterschap van Ad Geelhoed, voormalig secretaris-generaal van de ministeries van Economische Zaken en Algemene Zaken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen