Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 61

60 van eeuwige en toevallige waarheden in nieuwen vorm, om haar met Wol f f straks los te laten in de overtuiging dat wat Lei b n i z zich tot taak stelde door hem - B ren t a n 0 - werd uitgevoerd: het princiep van den onvoldoenden grond heet herleid tot het principium identitatis. Ondanks z'n protest moet B ren t a n 0 tot de psychoiogisten in dien zin gerekend worden, dat hij onophoudelijk kentheoretische, logische en psychologische indeelingen verwart. Dit wil overigens niet zeggen, dat wat hij vond waardeloos is. Allereerst mag met dank worden vermeld de stelling dat al het psychische intendeert, d. w. z. iets heeft waarop het is betrokken. In de tweede plaats: dat hij juist op dien grond afwijst iedere indeeling van het psychischè ontleend aan het geïntendeerde. Positief moet dan z. i. haar princiep gevonden worden in de wijze waarop het geïntendeerde door de psyche in het visier wordt genomen. Als zulke wijzen slaat hij dan voor: voorstellen, oordeelen en liefhebben met haten. Twee conclusies, uit deze groepeering te trekken, wist hij voor de kentheorie productief te maken: dat geldt ten eerste de scherpe insnijding J"usschen oordeelen en voorstellen, en - daar B ren t a n 0 tot de voorstellingen ook begrippen rekent - tevens tusschen oordeelen en begrijpen. Staat hij hierin o. a. tegenover de Marburgers, met de Freiburgers komt hij in conflict door de betrekking van de waarde op de phaenomena van liefde en haat, waardoor waarheid en waarde worden gescheiden. Niettemin mag ook hier geen oogenblik van onze critische houding afgelaten. Rusten blijve hier de vraag of door de indeeling der psychische verschijnselen die hij voorstaat inderdaad het verschil van het geïntendeerde niet heen speelt, zoodat hoofd- en onderverdeelingen hier dooreen loopen. Dat is immers 'n quaestie van psychologie, op welke 'k hier niet kan ingaan. Ook in de kentheorie is het standpunt van B ren t a n 0 zwak. Terwijl nl. het oordeelskarakter van de waarneming wordt gehandhaafd en hij zoodoende dus reeds waarneming en waarnemingsoordeel verwart, stelt hij bovendien begrip en voorstelling op één hoogte, alsof het organon der begripsvorming binnen het psychische ligt! Juist op grond van deze misvatting der verhouding van 't psychische en 't logische is de gedachte, dat het niet-reëele niet als irreëel is voor te stellen veel te vaag: dat het niet te kennen valt is uiteraard juist, maar berust op geheel anderen grond dan de onmogelijkheid der voorstelling van iets als irreëel 140) : onvoorstelbaar is immers heel wat waaraan de realiteit allerminst mag worden ontzegd, en dus dekken voorstelbaarheid en realiteit elkander niet. Daarentegen mag weer met meer blijdschap worden gewezen op de nadere uitwerking van z'n oordeelsleer, die weigert alle oordeelen in het schema S is P te wringen: er zijn nl. existentiaaI-oordeelen van den vorm "A is"; het schema "A is B" onderstelt een synthese van de oordeelen: "S is" en " P is": deze synthese ordent na de belasting van S met A en van P met B niet Paan S, maar het praedicaatsoordeel aan het subjectsoordeel toe 141).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen