1906-1907 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 148

134 Komt aan het begrip doel slechts een regulatieve beteekenis toe, dan is 't waar dat 't dient om onze onwetendheid te bedekken, doch dat is niet zoo, ,La finalité c'est une loi de la nature, obtenu par l'observation et par l'induction." (Janet). Trendelenburg bestrijdt daarom Kant: Ist aber der Zweck nicht in den Dingen, so projieirt er (der Verstand, der die Dinge aus den Dingen begreifen will) die Dinge sehief in unsern Geist, und der Zweck ist nicht eine belebende Regel der Erforschung, sondern eine verfalschende Zerrung der Ansicht. Daher irrt Kant, wenn er schreibt: ,bleiben wir nur bei dieser Voraussetzung als einen bloss regulativen Prinzip, so kan selbst der Irrthum uns nicht schaden." Die Annahme, dass der Zweck regulativ sei, aber nicht constitutiv, ist mit sich selbst in Widerspruch, indem er nur eine wirkliche Regel sein kann, wenn er zugleich die Wahrheit seiner Betrachtungsweise setzt." i) Met de objectiviteit van het doel en zijn constitutieve werking staat of valt de,christelijke wetenschap. Finaal is te verstaan de stoffelijke wereld, niet in den beperkten zin, dien Reimarus haar toekende, tot nut voor de levenden, maar opdat verwezenlijkt zou worden het doel der Schepping, de eere Gods. Finaal IH te verstaan de sterrenhemel, alleen reeds omdat er is orde, een plan. De vraag blijft nog te beantwoorden, of deze finaliteit alleen inmanent is of ook transcendent. Newton meende uit zekere verschijnselen te moeten besluiten, dat 't heelal zijn ondergang tegemoet ging, doch dat God door zijne Almacht en Wijsheid deze stoornissen weer reguleerde. Op een vraag van Napoleon antwoordde Laplace: ,Sire, ik heb deze hypothese niet noodig." 2) Zelf laat hij de sterrenhemel ontstaan uit een homogene nevelmassa. Spencer geeft uitdrukking aan dit idee, als hij de evolutie opvat als een natuurlijk proces, waarbij het heterogene uit 't homogene ontstaat: „Evolution is an integration of matter and concomitant 1)

Trendelenburg, Logische Untersuohungen, dl. 3. pag. 46—54.

2)

Uoor Haeckel wordi, in zijn Weltriithsel dit woord gebruikt om Laplace

als Atheïst voortestellen, 't geen onjuist is. Zie hierover: //War Laplace ein Atheïst?" von J]. Uennert in „Glaubeu und Wissen" 190B pag. 411.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen