1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 99

91

den. Hij maakt dit duidelijk door de kennis en de ethische werkelijkheid tegenover elkaar te stellen als verleden en heden. Het zijn der werkelijkheid betekent steeds tegenwoordigheid. De waarheid zoekende kennis en de zijnde werkelijkheid zijn incoördinabele grootheden. In de objectiverende wetenschap overschrijden wij steeds de brug van heden naar verleden. In de ,,gegenwart" daarentegen, in het worden stuit het ik steeds op een tegenstand en komt daaraan tot ontplooiing. Geen gelijkheid van alle mensen, zoals de Franse revolutie dit leerde. Het gij is hier absent, iedere gelijkheid vernietigt de presentie van gij en ik. De grondwet der werkelijkheid is de ,,Satz vom realen Widerspruch". In het gij ontmoeten wij het vreemde, het onberekenbare. Verzet G r i s e b a c h zich zo enerzijds tegen het idealisme, hij doet dit evenzeer tegen de autonomie van het gij, dit voert slechts tot dwingelandij en dictatuur. Het is steeds weer opvallend bij vrijwel alle philosophen van de ik-gij relatie, dat de verhouding tussen mens en God de laatste vorm der ik-gij' relatie is, welke dan Vv^eer bepalend is voor de tussenmenselijke gemeenschap. Ondanks het critische en het principieel belangrijke werk van G r i s e b a ch hebben wij aan zijn philosophic over het algemeen niet steeds evenveel houvast. Dit komt omdat G r i s e b a c h elke opvulling van zijn ik-gij relatie met een of ander begrip, zij het overigens terecht weigert. Belangrijk is zeker, dat hij het egoïsme en alle egocentriciteit onherroepelijk afwijst en het eudaimonisme verwerpt. De heilsverwachting in de mens wordt slechts aangegeven, doordat de mens in de gemeenschap existeert. Deze mens kent de liefde en de dankbaarheid, waarbij liefde dit betekent, dat de mens in het leven risico durft te nemen, in staat is de conflicten van het leven te verdragen. G r i s e b a c h stelt de ik-gij relatie het zuiverst, maar daarmede is onlosmakelijk verbonden dat hij ons de minste voorschriften meegeeft. De ik-gij relatie draagt een ethische structuur en zij betekent verantwoordelijkheid in de gemeenschap. Meer houvast hebben wij b.v. aan F r i e d r i c h G o g a r t e n , maar we zien meteen het aantal moeilijkheden daarbij toenemen. Ook G o g a r t e n blijkt zich in zijn philosophische ontwikkeling aangetrokken te gevoelen tot de ik-gij relatie. Maar de angst voor het begrip blijkt bij hem voor een groot deel te zijn verdwenen. Het gij wordt door hem gekwalificeerd door het begrip autoriteit en het ik door horigheid. Hij ook bindt de strijd aan met het individualisme, het ongebondene, en stelt daar tegenover de autoriteit van het ,,du", waaraan het ik verantwoording schuldig is. Opvallend is bij G o g a r t e n dat niet het ik, maar het gij primair is, het ik wordt gecreëerd in de enige mogelijke verhouding, welke met het gij bestaat dat is in het wpord. Het woord is de verbindingsweg waar langs het ik door

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen