1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 18

10 Toen S o c r a t e s tot den gifbeker veroordeeld was en de uitvoering van dit vonnis eindelijk kon plaats hebben, omdat het heilige schip uit Delos in den Pyraeus was binnengevallen, had hij voor het einde van zijn leven in de gevangenis nog een lang gesprek met zijn vrienden over de onsterfelijkheid der ziel. Plato heeft ons dit ontroerend tafreel met fijne pasteltinten geschilderd. De zon rustte nog op de bergen en schoot haar stralen door het hoge venster op de laatste phase van het kerkerdrama. Socrates vertelt dan aan zijn vrienden, hoe er in zijn jeugd een nieuw boek over de natuurkunde was uitgekomen van een zekeren A n a x a g o r a S , en hoe hij dat enthousiast ter hand had genomen. Immers, op de eerste bladzijde had hij gelezen van den ]No5^, den Geest, die alles geschapen en geordend had; maar toen hij verder kwam in dit werk, bekroop hem een zekere teleurstelling. Hij las toen van draaiing en scheiding en menging, maar de Geest kwam niet meer ter sprake, .,'t W a s " , zegt Socrates, ..alsofiemand zou vragen ,,Waarom zit Socrates hier in de gevangenis?" en hij ten antwoord zou krijgen, ,,Socrates zit in de gevangenis, omdat hij een beenderstelsel heeft, dat in d6 gewrichten buigbaar is en spieren, die zich kunnen samen trekken en dat buigen kunnen bewerkstelligen, en door dat buigen zit Socrates nu" ^ inplaats van eenvoudig te antwoorden, ,,Socrates zit in de gevangenis, omdat dat beter voor hem is". Hier stelt Socrates tegenover elkander een causale, mechanische verklaring van een feit en een verklaring uit het een of andere goed, dat hem daaruit zou geworden. Zijn leerling A r i s t o t e l e s heeft nog met grotere scherpte o/iderscheiden tussen de oorzaak waardoor en de oorzaak waarom. De eerste oorzaak, e necessitate is de werkende oorzaak, de causa efficiens, die de causaal-mechanische factoren-aangeeft, waardoor iets tot stand is gekomen, maar daartegenover staat de oorzaak waarom, cuius gratia, de doeloorzaak of de eindoorzaak, de causa finalis. Wanneer men de verschillende geledingen van de causale keten der gebeurtenissen nagaat, verkrijgt men een oorzakelijke verklaring. Wanneer men echter de laatste geleding, het laatste lid, het einde stelt als doel en daaruit de voorafgaande momenten tracht te verklaren, krijgt men een finale, teleologische verklaring. Het einde wordt dan gedacht als gesteld te zijn als een doel en heet daarom eindoorzaak. Een dergelijke finale verklaring der gebeurtenissen is dikwijls alleen in staat om het juiste verstaan van iets bij te brengen. Als voorbeeld kan dienen het begrip van een zuiver mechanisch geheel, een machine. Wanneer men voor een vreemde machine komt te staan, dan kan men de mechanische verhoudingen onderzoeken, maar het volledige begrip van de machine blijft ons toch

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen