1951 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 148

132

NOTULEN

ming worden gedaan. Wegens benoeming van Dr Jonker tot voorzitter, is er een vacature voor 't penningmee.=!terschap. Gekozen wordt bi.i eerste stemming, Dr K. P. Groot, te Hilversum. Ook aan hem zal de secretaris mededeling van zijn benoeming doen. Als leden der redactiecommissie worden, in de vacature Hekman en Hooykaas, thans benoemd de H.H. J, A. van der Hoeven, te 's-Gravenha,ge en Prof. Dr H. R. Woltjer. De eerste zal geschreven worden, de tweede neemt de benoeming aan. Prof. Sizoo memoreert, dat Prof. Woltjer altijd grote belangstelling heeft gehad voor de vereniging en het orgaan, en brengt de blijdschap der vergadering over, dat Prof. W., die ook destijds reeds in Bandoeng lid der redactie was, thans weer deel van dit college wil uitmaken. Na de pauze spreekt Prof. Woltjer over : Wat betekent (gesloten) natuurcausaliteit ? Samenvatting van de door H. R. WOLTJER op 16 December 1950 voor de Vereniging van Christelijke Natuur- en Geneeskundigen gehouden voordracht over : „WAT BETEKENT (GESLOTEN) NATUURCAUSALITEIT?" Het vraagstuk van de causaliteit, waaromheen zich grote levensproblemen groeperen als determinisme, vrije wil, natuurwet, natuurhoofdzakelijkheid, toeval, Gods Voorzienigheid, is van een geweldige omvang en diepte. De litteratuur is overstelpend. Ofschoon het een bijna hopeloos beginnen lijkt er nog iets over te willen beweren, hebben twee geschriften van onze zijde spreker er toe gebracht lang gekoesterde gedachten weer op te vatten en zich te bezinnen op de gestelde vraag en daarover in deze kring te spreken, n.L: het artikel van Van Rooyen en de studio van Berkouwer over Voorzichtigheid en Wonder als onderdeel van zijn dogmatische studie over „De Voorzienigheid Gods". Aan tal van voorbeelden uit het dagelijkse leven is het te zien hoe moeilijk de begrippen ,,oorzaak", „gevolg" en hun verbinding zijn. Langzamerhand treedt in het denken een verschuiving op van „gebeurtenissen", die als „oorzaak" en ,,gevolg" met elkander zouden samenhangen, naar opeenvolgende „toestanden", die miet elkander in verband staan. Dat verband kan met wiskundige vergelijkingen uitgedrukt worden, als de „toestanden' met grootheden (getallen) beschreven kunnen worden. Z.g. differentiaalvergelijkingen geven dan de vloeiende overgangen van deze grootheden weer. Daarmede kunnen uit de toestand op een gegeven ogenblik de toestanden in de toekomst (en in het verleden) berekend worden. Planck formuleerde het causaliteitsbeginsel dan ook aldus: „Een gebeurtenis is „kausal bedingt", als ze met zekerheid voorspelbaar is". En Whittaker presiceert: „Het is mogelijk de physische toestand in een willekeurig punt P van het heelal op een willekeurig tijdstip t te voorspellen, wanneer wij de physische toestanden op een willekeurig vroeger tijdstip t„ kennen in alle punten van de ruimte, wier afstand van P niet groter is dan c. (t—t,,)" (c is de lichtsnelheid). Van die voorspelbaarheid zijn eclatante voorbeelden te verhalen : De conische dubbele licht breking bij kalkspaath door Hamilton; Einsteins voorspelling van de buiging der lichtstralen om de zon en de verschuiving naar het rood van de spectraallijnen in een krachtig zwaartekrachtveld; de ontdekking van para- en ortho-waterstof. De atoombom mag misschien ook in dit verband genoemd worden. Een merkwaardig geval van niet uitkomen van de aanvankelijke verwachting is het ontbreken van enig effect van de beweging der aarde op de voortplanting van het licht (Michelson). Met de wijziging van de vergelijkingen door de relativiteitstheorie van Einstein kwam hier echter opheldering. Thans is veel belangrijker de principiële onvoorspelbaarheid van het tijdstip, waarop een radioactief atoom uiteen zal vallen, een onvoorspelbaarheid, die volgens v. Neumann e.a. niet cryptodeterministisch met verborgen parameters te verklaren is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen