1965 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 28

12

F. J. TOLSMA

Freud memoreert het werk van Le Bon en Mc Dougall, waarna hij zijn eigen theorie ontvouwt. Er is bijv. geen sprake van een kuddedier-instinct; de gemeenschap, ook de religieuze, is geen „Herde", maar vindt zijn oorsprong in de oerhorde. Freud geeft een fenomenale beschrijving van de groeps-dynamiek; de theorie wordt relatief eenvoudig gehouden. U kent de hypothese van de jonge fantaserende held, die, na de dood van zijn vader, in machtsdromen verzinkt. Hij is een der mogelijke gevolgen van het feit, dat in de oerhorde de zoons de vadermoord pleegden. Schuldgevoelens doen hun intrede; na de dood van de vader treedt een nieuwe leider als vaderfiguur naar voren; de broers identificeren zich met elkaar, angst, schuld en agressie worden geneutraliseerd en men kan weer verder leven. Freud wijst op de moeilijkheid van het leven in groepsverband en met name in het Christendom, omdat er sprake is van een identificatie met de groepsgenoten en tegelijkertijd met Christus. Dit zal vooral in de volgende generaties, als de oorspronkelijke leiders verdwenen zijn, aanleiding kunnen geven tot allerlei spanningen. We zien inderdaad, dat steeds weer nieuwe conflicten rijzen; de eenheid wordt telkens opnieuw bedreigd en doorbroken. Het Christendom heeft de angst, de schuldgevoelens noch de agressie kunnen uitbannen, integendeel, het heeft deze in menig opzicht versterkt. Het lijkt wel dat, naarmate men meer de gemeenschap zonder vlek of rimpel wil creëren, de tegenkanten van het bestaan, met name de schuld- en agressiegevoelens evenredig sterker worden. Daardoor blijft de mens als het ware gevangen in een dialectische spanning tussen de gemeenschap enerzijds en het zichzelf-zijn anderzijds. Als wij nu eens precies wisten hoe wij zouden moeten denken, kortom, wat ,,waarheid" was, dan zouden vele problemen wegvallen. Freud verklaart de groepsverhoudingen uit de individuele spanningen tussen ego, super-ego, ideaal-ik en het Es. Anderen hebben deze theorie gemodificeerd; dit neemt niet weg, dat vanuit de individuele problematiek, de groepsdynamiek verduidelijkt kan worden. Dat een levensgevaarlijke (desastreuze) groepsvorming kan optreden, is zonder meer duidelijk; dat elke groep zijn eigen apologie en zijn eigen — al of niet geseculariseerde — heilsverwachting heeft, eveneens. Het is uitermate belangrijk, dat psychiater en psycholoog trachten de pathologische en psychologische wortels der inductie bloot te leggen. Dit neemt niet weg dat wij, mensen, op elkaar zijn aangewezen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen