Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 21

als het anderen geldt. Dat is een ellendige eigenschap. Daardoor heeft hij grote dingen

kunnen doen. Maar daardoor heeft hij ook velen van zich afgestoten.' Of in een eerdere

brief', korter, maar des te onverbiddelijker: 'hij is nu eenmaal geen meneer'.

Met deze Kuyper moest de Vrije Universiteit leren leven, en het beste slaagden zij die

zoals Idenburg hun illusies snel hadden prijsgegeven. Onze vriend heeft helaas dat ge-

zwollene, dat breedsprakige, dat hooghartige, meende medestichter I. Esser al in het jaar

van de oprichting^, maar daar weten we gelukkig raad mee. 'Het is waarlijk goed dat wij

daarvoor open oogen hebben, goed dat wij hem in toom houden, anders zal hij jammer-

lijk vallen.' Misschien overschatte Esser zichzelf Het is de bestuurders, de curatoren en

de professoren lang niet altijd gelukt, Kuyper de teugel aan te leggen. De gevolgen zijn

niet uitgebleven, want Kuyper is inderdaad jammerlijk gevallen. Maar dat is gebeurd op

een ander levensterrein, in de politieke arena, en die betiteling arena kiezen we niet zon-

der opzet. Kuypers publieke leven draagt altijd het karakter van een schouwspel, waarin

hij zonder uitzondering de hoofdrol wil vervullen. In alle opzichten was hij een theatra-

le figuur, en dat kon geen vijftig jaar lang goed gaan. Het plaatst echter Kuyper wel in het

middelpunt van de vu-geschiedenis, en we zullen dan ook met hem moeten beginnen.

Eerst Kuyper, en dan de stichting van de Vrije Universiteit, want dat is de historische

volgorde.

Abraham Kuyper werd geboren in 1837, de zoon van een dominee. Als zo veel domi-

neeszonen koos hij het beroep van zijn vader. Na een succesvol verlopen studie in Leiden

deed hij in 1864 zijn intrede in de hervormde kerk van Beesd. In dat Betuwse dorpje

maakte de modern opgeleide theoloog kennis met de oude, bevindelijke vroomheid van

piëtistisch-calvinistisch stempel. Ze heeft hem nooit meer losgelaten. Piëtist is hij niet

geworden, calvinist wel. De negentiende-eeuwse Leidse godgeleerdheid bevredigde

hem niet langer, en de kerkhistorisch geschoolde Kuyper, kenner vooral van de zestien-

de eeuw, vond spoedig de weg naar Calvijn, die hem voor de rest van zijn leven zou be-

geleiden. Kuyper werd calvinist, omdat hij gegrepen was door de centrale gedachte van

Calvijns theologie, de erkenning van de absolute soevereiniteit Gods over al het gescha-

pene.' De complete kuyperiaanse leer, die we gewoonlijk neocalvinisme noemen, is niet

tot haar einde toe uitgedacht in de pastorie van Beesd.* Kuypers denken bleef altijd in ho-

ge mate reactief Zijn theologie groeide mee met de vragen en behoeften van de dag.

Daarom zou zijn calvinisme in 1895 niet meer identiek zijn aan dat van 1885 of 1875, en

het verschilde van meet af aan met het origineel. Dat heeft Kuyper ook dikwijls gezegd.

Calvijn gaf hem de uitgangspunten. Die lagen eeuwig vast in het Woord Gods, en waren

niet een product van de zestiende eeuw. Maar omdat Calvijn zelf in die tijd geleefd had,

kon hij natuurlijk geen andere uitwerking bieden dan naar de mogelijkheden van een

zestiende-eeuwer. Aan Kuyper de taak dat calvinisme zo te ontwikkelen dat het kon

voorzien in de behoeften van het negentiende-eeuwse christendom. Het woord calvinist

zou ongeveer driekwart eeuw lang als naam voor Kuypers volgelingen in zwang blijven.

Het fundamentele leerstuk in deze theologie is de soevereiniteit Gods. Als Heer van

ALLEEN OP WEG 18801905 r?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen