Een handvol filosofen - pagina 49

8 Onderzoek naar gereformeerde beginselen in de kiem gesmoord 45

De stellingen waren niet slechts bedoeld om een gemeenschappelijk onderzoek

te beginnen, maar in eerste instantie als een verklaring waar de hoogleraren mee

moesten instemmen alvorens het onderzoek uit te voeren. De senaat nam de ge-

noemde stellingen in 1895 aan, met uitzondering van De Savornin Lohman en zijn

zoon Witius H. de Savornin Lohman.'* Ook al erkende De Savornin Lohman sr.

dat de stellingen voor bepaalde vakken veel waardevols bevatten, voor andere vak-

ken zeker niet. 'Elk vak heeft zijne eigene methode', zo betoogde hij. Later zou hij

schrijven dat hij bovendien als ernstig bezwaar had dat 'mijne vrijheid van denken

en arbeiden' werd gebonden 'aan zekere menschelijke systemen, bestempeld met

den naam van gereformeerde beginselen'.*' Het bedoelde historisch onderzoek naar

de gereformeerde beginselen zou volgens hem leiden tot resultaten die voortaan de

dogmatische basis zouden vormen van het onderwijs aan de universiteit.'"

Het is hoofdzakelijk aan Kuyper toe te schrijven dat het genoemde 'gemeenschap-

pelijk onderzoek' er nooit is gekomen. Zijn visie die ten grondslag lag aan zijn En-

cyclopaedie der heilige Godgeleerdheid en aan de stellingen bevatte de pretentie, dat

hij niet slechts een universiteit met calvinistische hoogleraren wilde, maar een cal-

vinistische universiteit. Dat wil zeggen, een universiteit met een door alle hoogle-

raren gedeelde coherente calvinistische levens- en wereldbeschouwing die bepaalde

beginselen zou bevatten. Voor zover hij deze beginselen al niet had geformuleerd

en uitgewerkt, moesten andere hoogleraren fundamenteel onderzoek verrichten om

deze beginselen op verschillende terreinen van wetenschap op te sporen en in hun

onderwijs expliciet aan de orde te stellen - althans dat leek aanvankelijk Kuypers

bedoeling.

Dat fundamentele onderzoek zou naar zijn aard niet op korte termijn kunnen

worden afgerond. De jonge universiteit zou er ongetwijfeld enkele jaren mee bezig

zijn om de eerste resultaten van dat onderzoek te produceren en zij zou gezien de

ontwikkelingen op de verschillende terreinen van wetenschap voortdurend met dat

onderzoek bezig blijven. Dat duurde Kuyper te lang; hij wilde op korte termijn re-

sultaten zien. Wachten op anderen lag hem niet. Met zijn ongeduldige en impone-

rende gedrevenheid had hij zijn collega's ervan overtuigd om de stellingen en bijge-

volg zijn visie en uitleg over te nemen. De meeste hoogleraren deelden trouwens zijn

inzichten en voor zover zij bedenkingen hadden, legden zij zich bij zijn inzichten

neer - vader en zoon Lohman uitgezonderd. Met het aanvaarden van de stellingen

door de senaat had Kuyper een kortetermijndoel bereikt. Voor het genoemde 'ge-

meenschappelijk onderzoek' bestond weinig ruimte meer. Kuyper had een verdere

discussie daarover doodgeslagen. In latere jaren zou over dat 'gemeenschappelijk

onderzoek' niet meer worden gesproken.''

Woltjer stelde in twee rectorale redes de gereformeerde beginselen aan de orde.

Hij wilde van deze beginselen uitgaan èn een kritisch onderzoek naar de waarheid

ervan bevorderen. In zijn oratie De wetenschap van den Logos uit 1891 schreef hij

over 'de beginselen, die wij met volle overtuiging belijden als geldig niet alleen, maar

ook als vruchtbaar op het terrein der wetenschappen, toe te passen en uit te werken.

88 Archief senaat, Nota/en, 11 oktober 1895.

89 De Savornin Lohman, De aanval op Seinpost, p. vi.

90 Zie Rapport Commissie van Enquête, pp. 39-40; ook brief van 4 februari 1896 van De Savornin Lohman,

Bijlage C van het rapport.

91 Meer over Kuypers gereformeerde beginselen, zie H. Paul, 'Gereformeerde beginselen', pp. 293-305.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen