GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Streuvels' „Werkmenschen".

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Streuvels' „Werkmenschen".

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

I.

Van Stijn Streuvels, den bekenden Vlaamsehen Auteur, die tot de groep der spiecifiek-Vlaamsch© schrijvers behooit, ver^clieen e: nigen tijd geleden een nieuwe schetsenbundel, die om meer dan een reden de aandacht verdient, 't Is niet zijn jongste werk (de roman „De teleurgang van den Waterhoek" staat onder aan de breede rij van zijn geschriften; we hopen op dat boek nader terug te komen), maar, omdat het, voorzoover ik weet, alleen in Vlaamsche uitgave i) bestaat, is het hier

te . lande-weinig bekend geworden. Eeu bespreking als van een „nieuw" boek is dus nog wel gemotiveerd.

De bundel is getiteld „Werk'mensehen". Hij brengt een drietal schetsen, sterk'-gekleurde ontledingen is misschien een juister typeering, 'van Vlaamsche zwoegers uit de geringste klasse, daggelderSj die met stoer werken nauwelijks het noodige voo'r zich en hun groote gezinnen verdienen.

Met deze stof is Streuvels heelemaal op zijn lerrein. Het Vlaamsche land en het Vlaamsche boerenbedrijt zijn immers de onderwerpen, die hij altijd weer behandelt. Reeds bewij'zen dat de titelsalleen van „Dorpsleven", „De landsche woning in Vlaanderen", „Dorpsgeheimen", „Land en ijven in Vlaanderen" e.d. En wie van Streuvels' boeken kennis genomen heeft, b.v. van „De Oogst" oif , , De Maschaard", (twee van de beste) weet, dat bij die teekening van het Vlaamsche land en het Vlaamsche bedrijf steeds de mensch in het middelpunt staat, de mensch die op dat land leeft, die er mee samengegroeid en er met ^1 de vezelen van zijn l)estaan mee verbonden is, die i'n zijn levensmogelijkheid afhankelijk is van wat het land opjlevert, van het al of niet slagen van den oogst. De Vlaamsche mensch in zijn verhouding tot de allesbeheerschende, nooit te berekenen krachten der natuur, dat is Streuvels' steeds weerkeerend gegeven, bewerkt wel met allerlei variatie in liet uiterlijke, maar in zijn wezen steeds gelijk.

Sommigen hebben daarin reden gevonden om te zeggen, dat Streuvels een pessimist is, vooral O'p grond van het werk der eerste jaren van zijn productie, .toen de invloed van Russische en Noorsche Schrijvers zijn uitingen danker kleurde. Maar die meening is toch verkeerd. Streuvels is voor alles psycholoog, maar dan-één, die bij zijn ontledingen met beide voeten opi den bodem dei' Averkulijkheid blijft staan. En die werkelijkheid is het Vlaamsche leven, zooals hij het ziet en kent, omdat hij er opi zijn , , Lijstemést" in Ingoyghem middeu in zit. Streuvels is een psycholoog, zegt Eeckhout in zijn , , Jjiteraire Profielen", die „zijn personen kiest uit een wereld, waar de psycho^ niet zoo gecompliceerd voorkomt", dat is dus, die het zielegebeuren ontleedt van den eeirvoudigen mensch.

Daarin nu ligt de verklaring van dat steeds weerkeerend gegeven, daarin ligt óók de verklaring van den vaak donkeren toon van zijn werk.

Want, juist als Streuvels doordringt tot wat er leeft achter de uitbundigheid en kemiispret-stemming der Vlaamsche landmenschen, komt aan den dag wat hun eigenlijke bestaan is.: één zwoegen en zorgen van dat de ochtend grauwt tot dat het, donk.ej.-jyordt, Eri dan komt. daar , nog bij. de sTagë vrëës" voó-r onvermijdelijken tegenslag, diei de gehoopte resultaten van het zware werk volkomen vernietigen kan. Dat zielebeeld vindt-het altijd weer, zoo góéd bij zijn beschouwing van den ', , grooten" bo€r, wiens welvaart op^ het spel staat met het gewas, dat opi zijn wijde velden lijpt, als van den geringen, da.ggelder, die van den gropte, leven moet. Want 'tis een en hetzelfde belang, omdat het in beide gevallen van dezelfde factoren afhankelijk is. •: 'fplMéMi^Mèêii& f-^X& .A'4r

Vandaar dan dat hij steeds hetzelfde beeld op liet papier brengt, zoodikwijls hij het Vlaam.sche leven teekent, juist omdat hij het niet alleen beschrijft, maar het ontleedt in zijii kern. En dus is het onjuist, als sommigen bij Streuvels „een somberen blik op het laven" ontdekken. Want die somberheid is niet hém eigen, is niet met zijn wezen vergroeid, gelijk dat bij den pessimist het gev^al is, maar ze is inhaerent aan de werkelijkheid, die hij weergeeft, eigenschap van het Vlaamsche leven in zijn wezen,

Streuvels zélf, men kan het uit elk boek weten, is de natuurgenieter, die boven zicii, in oneindige verten van azuur en zonnegoud den stralenden hemel ziet en rondom zich den groei en bloei der weelderige landouwen, die met de "blijde vogels en de bonte bloemen daarin juicht. Hoe zou hij anders de Auteur kunnen zijn van „Lenteleven" en „Zonnetij" en „Zomerland"! Hoe zou hij anders in zijn dagboekbladen als de grooite gebeurtenis van een dag kunnen beschrijven het opienbloeien van een sinds-lang bottenden elzentak of het vinden van kleumende vogeltjes in een dagen-aehtereen bespied nest!

Voor hém is de natuur één verheuging, één jubel, ongeacht of de zonnebrand zendert over de gelende akkers dan wel of de stormwind aandavert tegen het dak van zijn „Lijsternest". En zoo iemand kan geen pessimist zijn.

Maar voor de • werkmenschen rondom hem is de dreiging der natuur altijd grooter dan haar schoonheid, is de zonnebrand op' den ombesohermden akker een kwelling en de gierende stormwind een gevreesde vernieler. En dat treft hem evenzeer als de blijheid van zijn eigen ziel. Samenlevend met zijn menschen, kent hij ook him belangen, en, als hij dan die menschen beschonwt, worden die belangen óók realiteiten voor hem, zoo goed als zijn eigen genieting werkelijkheid is in zijn ziel. Een journalist, die vaak en lang met de vissohers op zee gezwalkt heeft, vertelt in een van zijn schetsen, dat hij altijd onrustig is en angstig in stormnachten, hoewel hij veilig zit opi zijn bovenbuis in de groote stad — alleen omdat hij weet, door eigen aanschonwen Weet, wat die huilende, bulderende winden beteekenen voor de velen, die op zee zijn.-Precies zoO' staat het met Streuvels. Hij kent bij ervaring de vele zorg, die den Vlaamschen werkmensch drukt en dus komt dat uit, altijd weer, in zijn werk, ofschoon voor hem de natuur die dreiging niet heeft. Vandaar dat het ooik weer niet waar is, als sommigen in Streuvels boeken een tweeheid vinden en, die verklaren uit gebrek aan harmonie in de ziel van den Schrijver. Niet in hemzelf is dat dualisme, als men daarvaji dan spreken wil. maar in de objecten die hij beschouwt: de natuui-is over het Vlaamsche land bron van verheuging en oorzaak van vernieling tegelijkertijd.

Streuvels is dus psycholoog en realist, of wil men het anders zeggen, de psycholoog van de realiteit. •

Daaniit nu volgt, dat 'zijn psychologie niet is reflecteerend, niet een tot in fijne vezels uiteenrafelen van een ingewikkeld weefsel, maar eenvoudig en ook eenvormig. Dat wat hij ontleedt is immers eenvoudig.

Eeckhout, in zijn genoemde „Literaire Profielen" vergelijkt Streuvels' psychologie met die van den Franschen schrijver Bourget, den bekenden naturalist, die in zijn land zbo grooten opgang heeft - gemaakt. Diens „vogue" (== succes) zegt hij , , wordt in de hand gewerkt dooï het feit, dat hij zijn personages bij voorkeur haalt uit de hoogere leringen . der maatschappij, waar door ontstentenis van beslommerende bezigheden van materie'ie'.en en vooral geestelijken aard, de driften vrijer spiel krijgen en dus den spitsvondi'ien snuffelaar een ruim arbeidsveld bieden. Bij Bourget en de uiterst-pirikkelbare, want op den liciitsten druk reageerende, maar daarom nog niet keurig-veifijnde wezens, die hij doorgaans ten tooneele voert; gaat" het van ontwikkeling, langs in wikkeling - tot het verwikkeld'ste jnizzle . over".... Bij Streuvels, juist andersom, vindt men van , , die psychologische uitrafelingen" niets. M'aar , , behandeling'van eenvoudiger psychologische gevallen wijst (daarom) nog niet opi een gemis aan dieper kijk in dè mensahen, maar alleen op een keus, die het liefst stelt met esnvondigen van hart, welke hij door-en-door kent, en getuigt ten slotte dus van een nauw aansluiten met en nauwkeurig weergeven van een hem vertrouwde werkeHjkheid".

Deze citaten doen m.i. precies verstaan welke de waardij is van Sfreuvels' psychologie, anders, maar daarom nog volstrekt niet minder dan die van schrijvers als Bourget, die genoemd worden waar psychologie-in-de-litetatuur ter sprake komt. „De scboonheidswaardfe van een kunstwerk" — we citeeren nog eens Eeckhout - -„hangt immers nooit af van den graad van verwikkeling in het zieleleven, maar alleen van de, wijze, waarop dit zieleleven uitgebeeld wordt".

Van deze dingen dient men^'zich' rekenschapi te geven, als men Streuvels nieuwen bundel „Werkmenschen" leest. W: ant als men de kunstwaarde niet verstaat van het eenvoudige piSychologische geval, zooals Eeckhout het noemt, kan men de schoonheid ook niet zien, die er ligt in de teekening van IvO' of Verhelst of Hutsebolle of Blomme, de „werkmenschen", van wie wordt verteld. Daa; rom dan doen we aan onze bespreking van het boek een ietwat breeder inleiding voorafgaan dan gewoonlijk. Een echt kunstwerk spireekt tot de ziel ook zonder eenige verklaring of verduidelijking, zeker, maar beter begrijpen doet toch in elk geval intenser genieten.

In een volgend artikel hopen we dan het boek zelf te. doen zien.


1) Uitg. van „Excelsior", Brugge. '•

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 januari 1928

De Reformatie | 8 Pagina's

Streuvels' „Werkmenschen

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 januari 1928

De Reformatie | 8 Pagina's