GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

HET BOEK VAN DE WEEK

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

HET BOEK VAN DE WEEK

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Hermann Rauschning: De nihilistische Revolutie, Schijn en werkelijkheid in het Derde Rijk. — 's-Gravenhage 1939. H. P. Leopolds, Uitgeversmaatschappij N. V.

De nihilistische Revolutie.

I.

Verschillende Fransche bladen, zoo lezen we vandaag weer, zijn van oordeel dat men niet oprecht gelooven kan aan de verklaringen en verzekeringen, die Rijkskanselier Hitler gedaan heeft in de vergadering van den Rijksdag van Vrijdag jongstleden. In deze Rijksdagzitting werden, zooals men zich herinneren zal, bepaalde vage aanduidingen gegeven inzake het beëindigen van den oorlog en tegelijk de garanties herhaald, die Duitschland aan verschillende aangrenzende landen gegeven had. Het is volgens de Fransche bladen echter onmogelijk aan te nemen, dat de toekomst van dit land werkelijk gegarandeerd is door de verklaringen van Duitschland. De jongste gebeurtenissen in Europa zouden de schrijvers van deze artikelen er veeleer toe brengen te gelooven, dat Duitschland het voornemen koestert, ook Frankrijk op zekeren dag te overweldigen. Want krachtens tactiek hebben alle landen, die door Duitschland werden overweldigd, aanvankelijk herhaalde malen de verzekering gekregen, dat zij zoiiden worden geëerbiedigd. Duitschland zou geen minuut aarzelen, indien het meende er belang bij te hebben, een ander land, dat stevige garanties verkregen had, aan te vallen.

Wat uit deze beschouwing duidelijk blijkt is dit, dat men Duitschland niet langer beoordeelen kan naar zijn officiëele verklaringen en verdragen, maar eenvoudig naar de tactiek, die het land er op na houdt. Alles, het verleenen van garanties en het sluiten van niet-aanvalspacten is enkel een kwestie van tactiek geworden. Werkelijke waarde kan er niet aan worden toegekend. Een land, dat een garantie gekregen heeft, zou op grond daarvan de verdediging niet kunnen gaan verwaarloozen; integendeel, het zou er voor moeten zorgen, dat het leger op oorlogsvoet bleef en dat geregeld aan de versterking en beveiliging van het grondgebied gedacht werd, om te voorkomen, dat Duitschland op zekeren dag neiging zou krijgen het pact nietig te verklaren.

Deze beschouwing is niet nieuw. Ze is ook vroeger wel uitgesproken. Heel duidelijk en kras zelfs in het boek van Hermann Rauschning, waarover we een en ander willen meedeelen. Rauschning beeft een jaar geleden reeds in het boek, dat nu in het Hollandsch vertaald onder den titel: De nihilistische Revolutie, van zijn hand verscheen, verzekerd, dat al de handelingen en verzekeringen van den kant van Duitschland dienden bezien te worden van uit het gezichtspunt van de tactiek en dat dit land zonder twijfel vroeg of laat tot een overeenkomst met Rusland zou komen.

Omdat de gebeurtenissen, die sindsdien plaatsvonden, Rauschning tot dusvei' volkomen in het gelijk gesteld hebben en de meening steeds meer veld wint op grond van de recente geschiedenis van de Europeesche verwikkelingen, dat werkelijk de tactiek het een en al is, is het des te meer van belang van de beschouwingen van Rauschning ernstig zich rekenschap te geven.

Allereerst iets over den schrijver. Volgens de mededeelingen bij de Duitsche uitgave heeft Rauschning te Berlijn en te München gescliiedenis gestudeerd. In den Wereldoorlog 1914—1918 heeft hij meegevochten en heeft hij' verschillende verwondingen gekregen. Hiervan hersteld, vestigde hij zich na afloop van den oorlog opl de landgoederen die hij bezat in het gebied van den Vrijstaat Danzig. De moeilijkheden met Polen deden hem in 1931 besluiten uit nationaal-politieke over­ wegingen toe te treden tot de nationaal-socialistische beweging, die toen juist geweldig groeide en zich gereed maakte tot „de overname van de macht". Rauschning werd president van den Senaat, nadat de nationaal-socialistische beweging in Danzig de meerderheid behaald had. Toen de partij evenwel den eisch stelde, Danzig gelijk te doen schakelen, en de Joden van hun privileges te gaan berooven, kon Rauschning zich daarmee niet vereenigen en trad hij af. Als gevolg daarvan moest hij zijn bezittingen te gelde maken en zelfs het grondgebied van den Vrijstaat Danzig verlaten. De terreur die tegen Joden en geestelijken uitgeoefend werd, liet ook den voormaligen bekleeder van de voornaamste regeeringsfuncüe in Danzig niet met rust.

Deze gegevens zijn van beteekenis bij' de beoordeeling van het boek dat we hier voor ons bobben. We hebben hier dus een boek van iemand, die aanvankelijk in de rijen der nationaal-socialisten méé-marcheerde en zelfs een zeer beleekenisvolle plaats daarin innam, dat die tengevolge van allerlei moeilijkheden tegen diezelfde partij' positie koos.

Bij het beoordeelen van zulke boeken moet groote voorzichtigheid betracht worden. Er zijn door renegaten, door personen, die uit de partij gestooten zijn, soms onthullingen gedaan, waaraan bij nadere beschouwing toch niet de minste waarde kon worden toegekend. Deze menschen hebben de gelegenheid aangegrepen, geleid door gevoelens van wrok en haat over het onrecht dat hun werd aangedaan, allerlei onzinnige beweringen wereldkundig te maken en in dikke boeken vast te leggen.

Moet men over het algemeen dus de beschouwingen van iemand, die om welke reden dan ook, uit de partij verbannen werd, met het noodige voorbehoud lezen, het boek van Rauschning maakt daarop naar het ons voorkomt toch een gunsüge uitzondering.

In de eerste plaats deelt de schrijver zelf mee, dat hij de publicatie van zijn bevindingen geruimen tijd heeft uitgesteld omdat er in Duitschland teekenen waren van een verandering van. binnen uit. Rauschning meende dat openbare critiek op de Duitsche toestanden de inwendige genezing slechts zou kunnen bemoeilijken en vertragen. Het afwachten wei-d ook beïnvloed door de overweging, zoo zegt de schrijver verder, dat bijl iederen vorm van ressentiment wilde uitschakelen. „Wie nog niet boven zijn persoonlijke lotgevallen uit is gekomen, kan niet verwachten, dat aan zijn oordeel waarde wordt gehecht." Zijn deze opmerkingen reeds in staat om het noodige vertrouwen te wekken, dit vertrouwen wordt bij het lezen van het boek niet beschaamd. Do heele publicatie is wars van alle zucht om sensationeele onthullingen te doen. Personen worden merkwaardig weinig genoemd. Over het particuliere leven van de leidende figuren in het Derde Rijk worden geen schokkende mededeelingen gedaan. In het beschrijven van allerlei oncontroleerbare feiten heeft de schrijver zijn kracht niet gezocht. Men kan bij de lezing van het boek goed merken, dat Rauschnüig aan twee academies geschiedenis gestudeerd heeft, in een tijd toen het nationaal-socialisme aan de universiteiten nog niet den boventoon voerde. Rustig en geduldig worden de verschillende gegevens met elkander vergeleken; de breede verbanden, waarin de geschiedenis van het tegenwoordige Duitschland opgenomen is, worden niet uit het oog verloren. Hier woridt werkelijk een ernstige poging ondernomen om tot zakelijke critiek op het huidige stelsel te komen. Hier wordt beginsel tegenover beginsel gesteld. Wie meenen zou in dit boek pikante sensatielectuur te ontvangen, komt bedrogen uit. Hierdoor wint het boek van Rauschning echter zeer aan waarde en is het des te meer van belang de hier geboden beschouwingen te overwegen.

Een andere opmerking die hieraan toegevoegd kan worden, houdt verband met de plaats waar Rauschning zijn nationaal-socialistische gedachten in de practijk moest uitvoeren. De schrijver woonde jarenlang in de omgeving van Danzig, in een gebied, waar de wrijvingen en botsingen van alle kanten te duchten waren. Hij is van zeer nabij bekend geweest met de positie die de Duitschers in de vrijstad en in andere deelen van Tsjecho-Slowakije en Oostenrijk hebben ingenomen, toen er vanuit Berlijn krachtige pogingen werden ondernomen om deze gebiedsdeelen weer binnen de grenzen van het Groot-Duitsche Rijk terug te voeren.

Hebben andere schrijvers over Duitschlands positie veelal hun gedachtengang weergegeven in overeenstemming met de heerschende meening te Berlijn of vlak daartegen in, Rauschning heeft zijn oordeel voor een groot deel kunnen bouwen op gegevens, die hem aan de hand gedaan werden door de ontwikkeling van de situatie in de grensgebieden van het Duitsche Rijk. Bovendien heeft Rauschning niet slechts meegeleefd in de evoluties van het Hitler-regime, maar ook tamelijk nauw contact gehad met Poolsche en zelfs met Russische kringen.

Hierdoor is het oordeel dat Rauschning over verschillende kwesties geeft, naar vele kanten overwogen en is rekening gehouden met allerlei, elkaar soms tegenwerkende factoren.

Tenslotte moet niet uit het oog verloren worden, dat we hier een vertaald boek hebben. Aan de Nederlandsche uitgave ligt volgens de mededeeling aan het slot een door den auteur .gewijzigde en verkorte tekst ten grondslag.

Die vertaler heeft met instemming van den auteiuenkele herhalingen en uitweidingen weggelaten en tevens een onderdeel van het laatste hoofdstuk laten uitvallen.

Wij weten niet, welke „uitweidingen" men hier op het oog heeft. Wij lazen echter eenigen tijd geleden een beschouwing over de Duitsche uitgave, die de gedachte zou kunnen wekken, dat hier en daar misschien de besclirijving over de verhouding van kerk en staat verkort zou kunnen zijn. Indien dit het geval was, zouden wij het betreuren. Juist deze gedeelten van het boek zijn, zooals we hopen aan te toonen, van zeer groot belang.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 3 november 1939

De Reformatie | 8 Pagina's

HET BOEK VAN DE WEEK

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 3 november 1939

De Reformatie | 8 Pagina's