VU Magazine 1972 - pagina 475

magazine

wel is die controle vaak beslissend geweest en zeker is dat die veral doordringt. Bij de oprichting van de bond, tegen het eind van de Eerste Wereldoorlog waren de doelstellingen, althans op papier, meer bescheiden dan nu. De vader van dr. Beyers Naudé, ds. J. F. Naudé, was één van de stichtersleden. Men wilde de Afrikaner cultuur bevorderen en men zette zich in voor de erkenning van het Afrikaans als officiële taal in plaats van het Nederlands. Daarnaast was men voor apartheid, hoopte men dat de nederlaag die de Boeren in 1902 tegen de Engelsen hadden geleden teniet zou worden gedaan en op de hervorming van Zuid-Afrika tot een Afrikaner repubhek.

Ondergronds Zes jaar na de oprichting ging de bond plotseling ondergronds werken. Dat was een merkwaardig besluit, want niemand had de organisatie verboden of haar doelstellingen onwettig verklaard. Integendeel. De Broederbond dook onder aan de vooravond van de verkiezingsoverwinning van de nieuwe A'asionale Partij van Generaal Hertzog in 1925. Zoals veel zaken in de geschiedenis van de Broederbond, bleef ook deze verdwijning in duisternis gehuld. Vanaf dit moment echter was er hoe langer hoe minder sprake van een culturele pressiegroep en hoe langer hoe meer van een militante, ondergrondse kracht, die voor een republiek was en voor het aan de macht brengen van de Afrikaners in ZuidAfrika, zoals ze dat in het noorden waren geweest onder Paul Kruger. In de halve eeuw van haar bestaan heeft deze opmerkelijke geheime organisatie al haar doelstellingen bereikt: alle macht aan de Afrikaners, een door Afrikaners geleide republiek, los van de Britse monarchie en een strikte apartheid.

'Wees sterk' Achter de sluier van geheimzinnigheid is de Broederbond een betrekkelijk normale organisatie, met statuten, een geheim herkenningsteken, een lied en een insigne. De zinspreuk luidt: 'Wees Sterk'. De leden dragen donkere kleding op bijeenkomsten, die gewoonlijk met gebed worden aangevangen. Alle mannen ouder dan 25 jaar zijn verkiesbaar, wanneer ze Protestant zijn en blank. Men wordt voor het lidmaatschap uitgenodigd; aanmelding is uitgesloten. De gangen van een aankomend lid worden onopvallend nagegaan. Wanneer de vereiste kwaliteiten (patriottisme, ferm Afrikanerschap, lid van een kerk) bij hem aanwezig worden geacht.

Aziaten en een stop van joodse vluchtelingen. Gedurende die periode wendden intellectuelen van de Broederbond zich tot het gereformeerde Nederland. Hoewel het onwaarschijnlijk was dat men daar iets wist van het bestaan van de bond, was men zich in deze kringen bewust wat nationalisme inhoudt, maar zo groot was hun sympathie voor de religieuze basis van de culturele strijd van de Afrikaners, dat weinig aandacht geschonken werd aan de implicatie van apartheid. Colijn zelfs zond een speciale boodschap van solidariteit aan het onder auspiciën van de Broederbond in 1938 gevierde Voortrekkerseeuwfeest. Maar weinigen in de ARP konden voorzien dat een loot van deze Afrikaner volksbeweging - de Ossewabrandwag - pronazi en pro-Duits zou zijn gedurende de vijf bittere jaren, waarin Nederland gebukt ging Jaren Dertig onder de nazibezetting. De Ossewabrandwag In de jaren dertig manifesteerde de Broeder- streed voor een christelijk-nationale autoribond zich als de belangrijkste uiting van een taire staat, zonder parlementaire partijen, herlevend Afrikanerdom. De eerste generatie waarvan de burgers in eerste- en tweederangs van academisch gevormde Afrikaners trad in werden verdeeld, die geregeerd werd door groten getale toe. De meesten van deze nieu- een leider die alleen verantwoordelijkheid welingen waren bewonderaars van Duits- verschuldigd was aan God en een Volksraad lands opkomst. De sympathie voor het nieu- volgens Italiaans corporatief model. we Duitsland had twee oorzaken: ten eerste In de top van de Ossewabrandwag bevond zag men de Duitsers als mede-slachtoffers zich de prominente Broederbonder prof L. J. van het wereldwijde Britse imperialisme; de du Plessis (die gestudeerd had aan de VU) en strijd tegen de verdragen van Versailles maakte prof H. Stoker van de universiteit van PotDuitsland daarmee tot een mogelijke bond- chefstroom, die beiden in hun denken door genoot die een eind zou kunnen maken aan Kuyper waren beïnvloed. Du Plessis was gede Engelse overheersing. Ten tweede: het neraal en Stoker was geïnterneerd op grond nazisme was aantrekkelijk omdat het ras, van verdenkingen van subversieve activiteivolk en kuituur verheerlijkte; omdat het na- ten in het kamp Koffiefontein, waar hij les druk legde op mannelijke en militaire deug- gaf in de wijsbegeerte aan B. J. Vorster, de den; omdat het liberale kapitalisme werd huidige premier van Zuid-Afrika. Samen verworpen; omdat werd ontkend dat alle leidden zij een calvinistische studiekring. mensen gelijk zijn en tenslotte omdat het be- Andere 'generaals' waren dr. P. J. Meyer, dr. loofde het christelijke westen te zullen red- Koot Vorster (nu moderator van de Nederduits gereformeerde kerk en vurig bewondeden van het atheïstische rode gevaar. raar van Kuyper). De ironie wilde, dat terwijl zij als belijdende gereformeerden hoopten op Hertzog-Smuts een Duitse overwinning, vele leden van hun Nederlandse zusterkerk een strijd op leven en Tegen die tijd had de Broederbond zichzelf ten dood voerden met de nazi-tirannie. Weinig doel gesteld de macht in handen te krijgen leden van de Broederbond stonden op een van de gehele nationalistische beweging van standpunt als dat van de verzetsman dr. de Afrikaners. De bond was tegen het besluit Bruins Slot, dat het nazisme antichristelijk van Generaal Hertzog om met Smuts toe te was en een afgodische verering van het ras intreden tot een regering van Boeren en Britten hield. Integendeel. Terwijl honderden gerein 1933 en hielp de afscheiding mogelijk te formeerden het leven verloren in hun strijd maken van de 'Gesutwerde Nasionale Partij' tegen de nazi's, oriënteerde de Ossewabrandvan dr. Malan. Premier Hertzog deed in 1935 een boze uitval naar de bond, die hij beschul- wag zich op het Duitse nazidom. Hier ligt een digde van 'chauvinistische zelfverheerlijking'. van de oorzaken van de principiële kloof tusHij vroeg zich af: 'Wanneer zullen sommige sen gereformeerd Nederland en het huidige mensen van het dwaze, fatale denkbeeld af- Afrikanerdom. komen dat de goden hen hebben uitverkoren In 1944 verwijderde de regering alle Broederom over anderen te heersen?' bonders uit het ambtelijk apparaat. Premier Smuts betitelde de bond als 'een sluwe, boosaardige, politiek fascistische' organisatie. Het Nederland Hooggerechtshof veroordeelde dr. Verwoerd, Onverstoorbaar gingen de leiders van de lid van het Broederbond-bestuur, wegens het bond echter voort met hun eisen naar een verspreiden van nazipropaganda in zijn krant verdergaande segregatie jegens Afrikanen, Die Transvaler.

wordt de naam van de kandidaat vooraf aan alle leden bekendgemaakt. Alle broeders stemmen; één tegenstem is voldoende om een kandidaat af te wijzen. Dit systeem wordt gevolgd omdat in theorie alle broeders gelijk zijn. Daarna wordt hij door twee broeders van de plaatselijke tak benaderd.Hij moet beloven te zwijgen over het feit dat hij is benaderd. Bij zijn installatie moet de nieuwe broeder een 'gelofte' afleggen de geheimen van de organisatie te zullen bewaren, zelfs wanneer hij zou worden geroyeerd. Heftige ruzies binnen de bond hebben er echter zo nu en dan toe geleid dat de discipline werd doorbroken. Voornamelijk aan zulke spanningen is het te danken dat er geheimen van de Broederbond zijn uitgelekt naar de Engelstalige pers.

7

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen