VU Magazine 1973 - pagina 426

Prof. dr. C Augustijn

Het geschiedenisboekje onder de loep Zelfs meent een Duitse monnik, Maarten Luther, dat de Kerk uit den boze is: de Protestanten. Maar wijze pausen en heilige mannen en vrouwen hervormen de Kerk. Z o leren op vele belgische scholen de leerlingen de hervorming kennen. Het leerboek, waarin deze fraaie volzinnen voorkomen, verscheen in 1969. Een nederlands schoolboek behandelt de praedestinatieleer van Calvijn en waarschuwt daarbij voor misverstand: De uitverkiezing voor de hemel is geen daad van willekeur, maar een daad van barmhartigheid. Dat klinkt veelbelovend, maar het wordt de leerlingen wel vrij moeilijk gemaakt, te begrijpen w a t , d i e barmhartigheid van God inhoudt. Het boek zegt namelijk ook: Onder predestinatie of voorbeschikking verstaan we, dat God voor alle eeuwigheid besloten heejt een klein deel van de gelovigen in de hemel op te nemen en de rest naar de hel te zenden.

Het is de vraag, of jongemensen op katholieke scholen op deze manier een geheel juist beeld krijgen van de theologie van Calvijn. Nu is dat geen hebbelijkheid van katholieke scholen alleen. De schrijver van het geschiedenisboek, waaruit één van mijn kinderen op de middelbare school zijn wijsheid op moet doen, ziet kans de theologie van Calvijn in één zin te behandelen: Toch was Calvijn geen volgeling van Luther; op een geheel eigen wijze bouwde hij een nieuwe geloofsleer op. Over Luthers theologie vertelt het boek heel wat meer: Hij studeerde steeds intenser op de teksten van de Schrift en toen meende hij de oplossing gevonden te hebben in deze leer, de solafldes-leer: de mens wordt rechtvaardig door het geloof alleen. Luther leerde, dat God het geloof aan bepaalde mensen gaf en dat deze mensen daardoor (sic!) voorbestemd zijn. Zij moeten zo goed mogelijk leven naar de inhoud van de Schrift. Maar hun goede werken geven geen recht op de hemel: het geloof, het beleefde geloof is de voornaamste eis voor de christenen. Het zou mij niet verbazen als hier bij een proefwerk uitkwam, dat Luther beleefd en Calvijn eigenwijs was. Blijkbaar ontbreekt er nog wel eens iets aan het beeld, dat de geschiedenisboeken van de reformatietijd geven. Nu moeten wij niet onbillijk worden. Er zijn voortreffelijke boeken, die naar alle kanten eerlijke en juiste informatie geven. Maar er valt toch ook heel wat onkruid te bespeuren. Zou het mogelijk zijn, dat uit te roeien? 6

Daarover ging een conferentie, die vorige maand in Brunswijk is gehouden. Die conferentie, waarover ik het één en ander vertellen wil, hield zich speciaal bezig met de behandeling van de reformatietijd in geschiedenisboeken. Maar ze vormde een onderdeel van een groter geheel. In allerlei landen wordt op het ogenblik aandacht besteed aan de vraag: welke vorming krijgen leerlingen van middelbare scholen door het geschiedenisonderwijs en door de boeken, die daarbij gebruikt worden? Men kan natuurlijk de vraag stellen, of een dergelijke bezigheid de moeite waard is. Henry Ford I heeft de beruchte uitspraak gedaan: 'geschiedenis is lariekoek'. Als dat waar is, behoef je ook niet veel aandacht te besteden aan de schoolboeken op dit terrein. Maar ik geloof dat prof. Van Hulst gelijk had, toen hij vijf jaar geleden in de Eerste Kamer zei: 'Slecht geschiedenisonderwijs kan de vredeswil ongunstig beïnvloeden. Niet ten onrechte wordt gesteld, dat de duitse schoolgeschiedenisboekjes een grondslag hebben gelegd voor het hyper-militairisme van hei nationaal-socialisme in Duitsland. Weliswaar, stelt men, ging in 1918 de duitse keizer weg. Dat was niet zo erg, maar de schoolmeesters bleven en dat was een ramp. Hitler zelf moet hebben verklaard, dat de duitse onderwijzers het snelle verloop van zijn nationaal-socialistische revolutie mogelijk hebben gemaakt'.

Invloed Het voorbeeld, dat prof. Van Hulst hier

geeft, maakt duidelijk dat de invloed van geschiedenisonderwijs wel eens groter kan zijn dan wij ons realiseren. Dat geldt niet alleen voor het facet, dat hij noemt. Men kan ook andere vragen stellen: zitten er racistische elementen in een bepaald boek? worden nationale vooroordelen aangewakkerd? zit er een stuk valse heldenverering in? enz., enz. Met dergelijke vragen houden historici en paedagogen zich in vele landen bezig. Een belangrijke plaats neemt daarbij het 'Internationales Schulbuchinstitut' in Brunswijk in. Deze instelling, die gelieerd is aan de Raad van Europa^ heeft onder leiding van zijn energieke directeur prof. dr. G. Eckert, uitvoerig studie gemaakt van het geschiedenisonderwijs. Op vele conferenties heeft men historici en paedagogen van allerlei landen bijeengebracht om tot een gezamenlijke standpuntbepaling in omstreden punten te komen. De resultaten daarvan worden in de vorm van aanbevelingen voor schrijvers van schoolboeken bekendgemaakt. Hoe belangrijk een dergelijk werk kan zijn, ligt voor de hand. Wanneer, om één voorbeeld te noemen, duitse en tsjechoslowaakse historici tot een gezamenlijke visie komen op de conflicten die er tussen deze volken geweest zijn, is dat van grote betekenis. Wanneer zoiets dan ook doorwerkt in de schoolboeken, heeft dit belangrijke opvoedkundige waarde. Natuurlijk zijn anderen meer bevoegd dan ik om over dit werk in het algemeen iets te vertellen. Ik schrijf dit artikel, omdat men in Brunswijk sinds enkele jaren zich ook bezighoudt met vragen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen