VU Magazine 1973 - pagina 495

ding en wetsaanvaarding; de loyaliteit wordt partieel opgezegd. Burgerlijke ongehoorzaamheid is evenals de acht andere vormen een beïnvloedingsstrategie, gericht dus op het sturen van het gedrag van een ander 'persccri of grcep^ door verschillende schrijvers (Gene Sharp, Hannah A rendtj IS erop gev/ezen dat burgerlijke ongehoorzaamheid juist in een moderne democratie die door eeri /er-ontv/ikkeld bureaucratisch bestuur minder gevoelig r, g c / o r d e n /oor traditionele vormen van protest (demonstraties of sterngedragj een belangrijke functie kan vervullen: vervanging ril. van politiek geweld. Schuyt onderscheidt een tiental kenmerken aan burgerlijke ongehoorzaamheid, te groeperen rond vijf dimensies: 1. de juridische dimensie fde handeling is iliegaalj. 2 de morele dirnerisie 'ce handeling is gc/etensvol). 3 de rationele dimensie fer is betekenissamenhang tussen bekritiseerd object en gekozen handelv/ijze; de handeling s //cc/er/;ogen). 4 de dimensie van de aanvaarde verplichting jegens het staatsgezag (de tiandeling geschiedt openlijk, men v/erkt vrijwillig mee aan arrestatie en vervolging; men aanvaardt het risico van straf; men heeft tevoren legale middelen geprobeerd). '. /erplichting jegens de medeburgers ''gez/eldlcostieid reshten van anderen v/orderi zoveel mogelijk in acht genomen;. In het bovenstaande is - met opzet - niet ingegaan op meer inhoudelijke aspecten van het begrip burgerlijke ongehoorzaamheid, zoals: wie wenst v/aarorn //elke /erandering in welke richting, onder welke omstandigheden zijn de meer traditionele methodes niet meer toereikend cq. worden niet meer toereikend geacht.' Deze en andere vragen zullen aan de orde komen in het project, dat aan de VU een beklemmende actualiteit kreeg doordat voor de tv/eede rnaal een ere-doctor (na f/artin Luther King, thans ook Be/ers fJaudé; tot burgerlijke ongehoorzaamheid kv/arn als middel om veranderingen in de maatschappij te bewerkstelligen. In het kader van het project heeft zich inmiddels reeds een werkgroep gevormd aan de VU, die tot doel gekozen heeft opzegging van het /erdrag met de Universiteit van Potchefstroom en contactlegging met 'sympathiekere' universiteiten in zuidelijk Afrika, zodat het niet bij studie en bezinning blijft, maar ook actie mag worden verv/acht tegen het Universiteitsraadsbesluit van april van dit jaar.

Proefschrift In de studiennap, die de disputorenraad over het onder//erp 'Burgerlijke ongehoorzaamheid' verspreidde, //ordt grote aandacht besteed aan de dissertatie 'Recht, orde en burgerlijke ongehoorzaamheid', waarop de thans 30-jarige /^ees ^jchuyt (/esfor /n c/e rer:,ht'^sociologie te Nijmegen) november vorig jaar in Leiden promoveerde. Hij studeerde '.oeiologie en rechten en speciair.eerde zich in de rechts'.ociologie o.a. aan de universiteit van Oslo en aan het ''.enter for study of lav^ and society van de University of California, Berkeley. Z'n proefschrift handelt over vijftien jaren burgerlijke ongehoorzaamheid in de Verenigde Staten. Z'n eerste stelling: 'De sociale orde wordt in het algemeen meer bedreigd door normoverschrijdingen van gezagdrager', dan door normoverschrijdingen van gewone burger-/ is stellig menigeen v/eer te binnen geschoten toen Richard Ni/on de Amerikaanse hoogleraar Cox ontsloeg als aanklager in de //atergate-affaire De dissertatie van Schuyt eindigt rnet een pleidooi voor

burgerlijke ongehoorzaamheid Tegenover het 'Eichmanniaan-.e model': ik ben met verantv/oordelijk voor de gevolgen voortkomend uit miijn gehoorzaamheid, stelt Schuyt het 'Camu'jaan'je model': ik blijf veraritwoordelijk voor de ge/olgen van rnijn gehoorzaamheid en van mijn ongehoorzaamheid. Het proefschrift eindigt aldus' 'Ik pleit ervoor om in ons onderv/ijs en in onze opvoeding het Carnusiaan.se model te be vorderen. Want nog steeds wordt te vaak uitsluitend verantv/oording gevraagd /oor ongehoorzaamheid. De vrees /oer /erantwoordelijke ongehoorzaamheid heeft lange tijd de absolutistische houdirig vari het 'fiat iustitia, pereat rnundi' mogelijk gemaakt. De problemien van onze tijd geven echter geen aanleiding om veel heil te verwachten van deze houding. Het oude adagium nog versterkt met de nieuwe loot van het 'fiat ss/enf/a, pereat munc/;'rrioet a s cc //aarschuv/ing opgevat v/orden Verantwoordelijke ongehoorzaamheid kan een rniddel zijn omi deze dreigende situatie in te dammen, zolang regeringsleiders met bereid of in staat blijken te zijn orn aperte onrechtsituaties eri aperte bedreigingen van de leveriskansen te bestrijden Coricreet betekent dit een pleidooi voor burgerlijke ongehoorzaamheid op drie verschillende probleemgebieden. 1. De derde v/ereld: burgerlijke ongehoorzaamheid als protest togr^n het voortduren van de onrecht/aardige /sideling van de levenskansen op internationale schaal. 2. De derde wereldoorlog: burgerlijke ongehoorzaamheid als protest tegen regeringsbeleid dat erop gericht is orn politieke conflicten primair op te lossen met o/erdadig, inhumaan en allesvernietigend gev/eld ^nucleaire be//apeningen, militaire destructies, genocide;. 3. De ecologische crisis: burgerlijke ongehoorzaamheid als protest tegen het uitblijven van beschermende miaatregelen voor het behoud van de ie/er.s'^arisen ('ecocide; Ik kan daarom dit boek het bes' ceeriCigeri met de /oorspelling van Erich Fromirn over het einde /an de //ereid: 'De geschiedenis van de miensheid begon met een daad van ongehoorzaamheid en het is niet onwaarschijnlijk, dat hij zal eindigen met een daad van gehrjorzaamheid.' Ongestraft schrijft niemand zo'n boek dr Schuyt wordt sindsdien achtervolgd met verzoeken om artikelen en spreekbeurten In sommige reacties op z'n proefschrift werd de v/ens geuit dat hij nader zou ingaan op Burgerlijke Ongehoorzaamheid in tieOenand. Hij deed dit kortgeleden in een therna-numimer 'Burgerlijke Ongehoorzaamheid' van het blad Kernvraag (sept '73;, dat uitgegeven wordt onder verantwoordelijkheid /an de Hoofden van Dienst van de Protestantse en Rooms-Kathoheke Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmiacht. f/let toestemming van auteur en redactie nemen wij dit artikel in zijn geheel over.

Eichmanniaanse model: 1k ben niet verantwoordelijk voor de gevolgen voortkomende uit mijn ongehoorzaamheid.'

23

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen