VU Magazine 1976 - pagina 258

10 magame 3ö

De divan van Freud een faseverschil te scheppen staan we wat onnozel rond te tollen tot de grond onder onze voeten rul wordt. ,,Jij met je faseverschil", zegt iemand schamper tegen de geleerde vrouw. We lopen door. Weer de koekoek. Kijk, in de verte, daar kringelt rook omhoog. De Pythia van Delphi? De waarzegster? Zou haar kantoortje nog open zijn? Even later richt een plechtige stem zich tot ons, een stem die vanuit het midden van een rookkolom schijnt te komen: De schuwe vogel bevindt zich overal Behalve waarheen ge uw schreden richten zal.

die niet tegengesproken kan worden heeft gelijk. Iemand die gelijk heeft spreekt kennelijk de waarheid. Er zijn veel mensen die opveren als de waarheid gesproken wordt. Ook wetenschapsbeoefenaren, vooral degene die menen dat de wetenschap de waarheid aan het licht brengt. De waarheid komt voort uit een bepaalde manier van zeggen of stellen. De waarheid is een taaltruc. Hoe zit de taaltruc in elkaar?

Pythia Bij monde van Herodotus (ca. 450 voor Chr.) verschaft de Griekse literatuur een aardige inzage in de wijze van waarheid voortbrenging. Het is de geschiedenis van koning Croesus, de koning der Lydiërs (Klein-Azië) die tegen Cyrus ten strijde wil trekken. Croesus wil graag tevoren de uitslag weten en wendt zich daartoe tot de Pythia van Delphi (Griekenland). Zij is de beroemde priesteres en waarzegster van het orakel aldaar. Ook nu spreekt zij de waarheid; ze zegt: door de strijd zal een rijk vernietigd worden. Later blijkt dat door de strijd Croesus' eigen rijk ten gronde is gegaan. Is het ooit zo vergaan met iemand die de waarheid zocht en haar ook nog vond? Jazeker. De taaltruc was dat de Pythia nahet aan te duiden wiens rijk ze bedoelde. Zo'n truc, daar zullen we niet snel intrappen. Dat knopen we goed in onze oren. Het is me nogal wat dat de waarheid een taaltruc is. Laten we even pauzeren en in die onderbreking een wandeling in het Amsterdamse bos maken, recht tegenover het VU-kompleks. Laten we van de natuur genieten. Het is voorjaar. Warempel, daar horen we een koekoek, de eerste van het seizoen. Een onzer neuriet spontaan de hobopartij (de koekoekspartij) uit de Pastorale van L. van Beethoven mee. Plotseling staakt hij het neuriën. Wie heeft ooit een koekoek gezien? Niemand! Het geluid lijkt wel van alle kanten te komen. Gelukkig wandelt iemand mee die alles van perceptuele illusies afweet. Het is de onderzoekster Diana Deutsch. Ze zegt voorzichtig: „Als er geen faseverschil tussen het linker- en rechteroor optreedt, lokaliseren onze hersenen het geluid als van links afkomstig. Indien wel, dan moeten we in staat zijn de richting aan te wijzen." Om

Sigmund Freud De psycho-analytische theorie heeft altijd gelijk

De Pythia van Delphi (waarzegster) met de onmisbare driepoot. Vrije impressie van de Turkse kunstenaar Samet Tarcalit

Mevrouw D.D., haar geleerde sexegenote, heelt als enige hel tweeregelige rijmpje van de waarzegster gemist, want ze had haar handen op haar oogschelpen gelegd. De ene vrouw vindt het maar onzin wat de andere vrouw zegt. We staan weer builen en genieten van de natuur. Inderdaad, de vogel nioet zich overal en nergens bevinden. Hel geluid komt immers overal vandaan — zo te horen. Maar hij is zeker zo schuw dat hij bij nadering gelijk wegvliegt. Dal bedoelde de Pythia natuurlijk cndat zeize zo mooi in haar rijmpje. Hel heeft geen enkele zin om verder te zoeken. Overigens een koekoek moetje niet zien maar horen. Voldaan wandelen we verder in de Iraaie natuur. Waarom deze te verstoren, alleen omdat we zouden willen weten hoe die schuwe, parasitaire vogel er uit ziet? Dclilosool Karl Popper (1890) merkte eens op dat alleen gekken de waarheid spreken. (En moeten wc naar gekken luisteren?) Hij overdreef. Er is ook heel veel waarheid gesproken door zeer verstandige mensen die iets op te houden hadden, of in penibele omstandigheden verkeerden. De Pythia staat in dienst van de godheid ApoUo: de Pythia kan Koning Croesus niet boos maken; ze moet aan haar eigen hachje denken etc. Psychiaters en psychologen kunnen zich dikwijls niet veroorloven iets te zeggen dat door de leilcn weersproken kan worden. Ze zouden hun kliënlelc verliezen. Ze zijn verplicht naar het waarheidsjargon te grijpen. Dal geldt ook voor pohtici die met waarheidspreken hun brood verdienen. Ze moeten alles en niets beloven, iedereen in het gelijk kunnen stellen, hel onverzoenlijke verzoenen etc. Waarheid spreken is een vorm van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen