VU Magazine 1977 - pagina 298

Wl magazine 32

kent een schier onbegrensde hoeveelheid regels en voorschriften. Licht wordt er een bevel gegeven, dat tegen een van die regels indruist, maar dat voor een goede gang van zaken toch maar beter kan worden opgevolgd. Mr. Keijzer noemt als voorbeelden het bevel aan een schildwacht om op post te blijven, ook al is hij volgens de voorschriften toe aan een rustperiode en het bevel aan een roerganger om bakboord te houden, hoewel er door het aanvaringsreglement stuurboord wordt voorgeschreven. Van de onderzochte landen blijkt Nederland overigens enigszins achterop te lopen voor wat het eerste beginsel betreft. Volgens het Nederlandse militaire strafrecht is ongehoorzaamheid aan een dienstbevel strafbaar. Punt uit. Er staat niet met zoveel woorden dat ongehoorzaamheid aan onrechtmatige bevelen niet worden gestraft. En dat terwijl in Engeland de gehoorzaamheidsplicht al sinds 1749 is beperkt tot rechtmatige bevelen (al werd die beperking toen eerder aangebracht om de onschendbaarheid van de koning/opperbevelhebber te beschermen dan ondergeschikten tegen het gedwongen plegen van wetsovertredingen).

Onrechtmatig VU-m^azine v r a ^ mr. Keijzer of een soldaat die is gedrild in het opvolgen van bevelen, in staat mag worden geacht die bevelen na te gaan op hun rechtmatigheid. Mr. Keijzer meent in het algemeen van wel, gezien het opleidingsniveau van de meesten. ,,Wat ik vóór sta is, dat aan de ene kant wel gevraagd wordt van de militair dat hij onderkent dat een bevel leidt tot een strafbaar feit en dat hij het daarom niet mag opvolgen, maar tevens dat die militair verontschuldigd is, wanneer het om een situatie gaat waarin hij redelijkerwijs niet had kunnen inzien dat het hier ging om een strafbaar feit. Het geval van Calley (rond de gebeurtenissen in My Lai) is illustratief. Hij heeft zich er op beroepen dat het onder de omstandigheden waarin hij verkeerde, niet duidelijk was, dat het een onrechtmatig bevel betrof. De krijgsraad achtte het bevel niet alleen onrechtmatig, maar sprak ook uit, dat zelfs wanneer Calley ,,the most

ingorant man in the army" (de domste man in het leger) was geweest, hij nog had moeten beseffen dat het bevel onrechtmatig was. De krijgsraad achtte het, met andere woorden, ook denkbaar dat er onrechtmatige bevelen zijn, waarvan men niet had kunnen inzien dat ze onrechtmatig waren". Het Nederlandse militaire strafrecht maakt zoals gezegd, niet het onderscheid tussen rechtmatige en onrechtmatige bevelen. Naar de letter van de wet moet elk dienstbevel worden opgevolgd. Mr. Keijzer stelde in zijn proefschrift een andere wettelijke regeling voor. Daarin staat onder meer: ,,Een bevel tot het plegen van een onrechtmatige gedraging, of dat vreemd is aan de belangen van de dienst, of dat geen betrekking heeft op de taak of verantwoordelijkheid van de persoon die het geeft, is niet rechtmatig". En elders: ,,De militair die een feit heeft gepleegd door het opvolgen van een bevel van een meerdere wordt verontschuldigd tenzij het hem bekend was of ieder redelijk mens van zijn positie, leeftijd, scholing en inzicht onder dezelfde feitelijke omstandigheden zou hebben begrepen dat het feit onrechtmatig ivü.s".

Kok-matroos De passage , ,dat geen betrekking heeft op de taak of verantwoordelijkheid van de persoon die het geeft", vormt een tweede ,,inhaalmanoeuvre". want ook in dit opzicht is het Nederlandse militaire strafrecht achterop geraakt bij andere landen. Een bevel is niet alleen onrechtmatig wanneer het opvolgen ervan een strafbaar feit oplevert, het is dat ook als het wordt gegeven door iemand die dan wel hoger in rang is, maar die met de zaak waarover hij het bevel geeft, niets te maken heeft. ,,Een korporaal-kok mag een matroos niet bevelen het anker te lichten", illustreert mr. Keijzer. Volgens de letter van de Nederlandse wet zou zo'n bevel wel moeten worden opgevolgd. ,,Hier zie ik duidelijk wrijving optreden tussen sociale normen en rechtsnormen. Warit er is natuurlijk geen matroos die op bevel van een korporaal-kok het anker zal lichten, maar volgens het boekje is hij wel strafbaar. Daarom meen ik dat ons recht op dit punt moet worden aangepast aan de sociale werkelijkheid".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen