VU Magazine 1979 - pagina 28

1 ^ magazine 26 bedanken hebben weinig succes. Trouw:,, W/e in Duitsland gaat werken, strijdt tegen zijn eigen land, strijdt ook tegen de kerk Gods, want Duitsland poogt de Christelijke Kerk ten onder te brengen". De botsing tussen het door anti-revolutionairen geredigeerde legaal voortbestaande dagblad De Standaard en het eveneens door anti-revolutionairen geredigeerde illegale Trouw behoorttot de onuitgeprate zaken in het a.r. milieu na de bevrijding. Wanneer in de loop van 1944 een anoniem drukwerk,. Wachter wat is er van de nacht" (door de NSB-pers geprezen) in gereformeerd milieu circuleert, waarin bezorgdheid wordt uitgesproken over de aanvallen van Trouw op De Standaard, reageert het illegale blad scherp door te stellen dat het hier om een meningsverschil gaat „van principiële aard, dat zeer verstrekkend /s"(mei 1944). In De Standaard na de oorlog moet het mes, zo betoogt het 15 oktober 1943 en ook schrijft het dan: „Politici die gedurende de bezetting zijn omgevallen of weggekropen, kunnen deze leiding niet geven". Er is diepe ergernis in de Trouwgroep over de houding van tal van leidende anti-revolutionairen van voor de oorlog. Het verzet is vooral een zaak van jongeren.

Trouw midden febr. '45: „De personeelsbezetting van de vooroorlogse Anti-Revolutionaire partij-organisatie, van de Anti-Revoiutionaïre fracties in Kamers, Staten en Raden zal na de oorlog naar veler mening grote wijzingen moeten ondergaan. Zulks vanwege de in de bezettingstijd aangenomen houding als ook vanwege het generatieverschil". Ds. Herman Knoop in „Bezet Bezit" (bundel Reformatie-artikelen van Schilder), verschenen na de bevrijding: „ D e grote en bedroevende tragedie van het leiderschap in Geref. levenskring gedurende de bezettingstijd is geweest dat er al spoedig een desertie van leiders op grote schaal plaatsvond. Hoe heeft het Geref. volk met hunkerend verlangen Juist tóen naar zijn leiders uitgezien en op hun woord en daad gewacht. Maar tevergeefs bij velen. Want ze hadden hun leiderszetel verlaten en waren in de schuilkelder der vleselijke angsten ondergedoken óf ze collaboreerden en sloten met de vijand van God en Zijn Woord een voorzichtig verdrag. Vooral uit de christelijke pers bleek dat heel spoedig". En als na de bevrijding een medewerker van de Nieuwe Haagse Courant zich keert tegen degenen, die zich verzetten tegen terugkeer van het parlement in zijn vooroorlogse bezetting, reageert Trouw eerst nog scherp. „Door gebrek aan durf bij tal van oude volksvertegenwoordigers om leiding te geven aan ons volk in de ure des gevaars, toen de nationaal-socialistische besmetting om vastberaden en principiële leiding riep. Toen schitterden velen, die thans het roer willen grijpen, door afwezigheid". Ook dit behoort tot de a.r.geschiedenis, het feit dat na de bevrijding de vooroorlogse leiders weer de macht in de partij grepen metterzijdeschuiving van a.r. jongeren die in het verzet zaten.

In een felle brochure„£en woord tot de Jongeren" protesteert een der verzetsmensen W.M. Schakel tegen deze ontwikkeling. Hij signaleert „dat de A.R. zich vierkant tegen een opnemen van Jonge krachten uit het verzet in de 2e Kamer verklaarde" en dat heeft z.i. mede tot gevolg dat bij de verkiezingen een a.r.program aan de kiezers wordt voorgelegd„£/a?A?/ef vrij te praten is van een reactionair-kapitalistischen inslag"... Waarom blijft een christelijke partij vastgekerkerd in een in wezen kapitalistisch systeem, hier en daar wat bijgeschaafd dan? Waarom is er in een christelijke partij geen plaats voor progressieve vooruitstrevende, constructieve politiek, die de schreeuw naar sociale rechtvaardigheid van deze gekneusde en gebeulde en vertrapte mensheid bevredigt"... .„Dit gebrek aan echt Christelijke radicaliteit zal, zo er geen spoedige keer komt, velen van de oude Christelijke partijen vervreemden". Tolk is Schakel dan ongetwijfeld van vele verzetsjongeren uit het a.r.milieu. Hij stelt „c/af we met ons warme enthousiasme waarmede we in de bezettingstijd de politiek te lijf gingen met onze dadendrang ten dele op dood spoor gerangeerd zijn". Er zijn - verbitterd - nogal wat verzetsmensen geëmigreerd na de oorlog. Wie het niet deed moest er maar aan wennen dat de zaken in het na-oorlogse Nederland anders liepen dan hij had gehoopt. Bruins Slot haalde voor wat betreft de samenstelling van het na-oorlogse parlement nogal eens een uitspraak van zijn in Duitse gevangenschap omgekomen schoonvader prof. V.H. Rutgers aan. „Indien gij een volksvertegenwoordiging wilt die representatief is voor het Nederlandse volk, moeten zij daar allen in blijven. Want zoals zij zijn, zo is ons volk". Dat schrijft, berustend. Bruins Slot later wanneer de ontwikkeling zich inderdaad voltrokken heeft waartegen hij zich in het illegale Trouw verzette. De loyaliteit nnet de a.r.partij wint het bij hem. En ook bij Schakel als deze in z'n brochure april 1946 oproept om protesterend a.r. te blijven. „ Wij stemmen rechts, maar we kunnen geen vurige propagandisten door dik en dun vooreen dusdanig conservatieve zaak zijn". Een rol speelt ook bij hem: „Dat verschillende van deze landelijke en regionale top-figuren zich tijdens de bezetting lelijk gecompromitteerd hebben, wekt weliswaar eveneens de weerzin van de jeugd en speciaal de verzetsjeugd, maar mag de A.R.partij als zodanig niet exclusief verweten worden, daar de verhoudingen bij andere partijen, zelfs de „Partij van de Arbeid", die toch volgens Prof. Schermerhorn het monopolie van vernieuwing heeft, niet anders liggen. Ons volk heeft niet de moed om te zuiveren gehad, dat manifesteert zich ook in de politieke partijen". De oorlogsjaren worden diep weggestopt. Pas eind jaren vijftig en begin jaren zestig begint een volgende generatie zich af te vragen wat het fascisme nu eigenlijk geweest is. (BvK)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen