VU Magazine 1979 - pagina 155

n\ magazine 20 Barnaby's betoog, waaruit de uitzichtloosheid werden o m een neutronenbom te ontwikkelen. De publieke opinie werd vooral geschokt door de van de huidige w e d l o o p angstaanjagend duidelijk uitwerking van dit wapen. Zoals het in de persbe- w e r d . In de discussie bleek men algemeen van mening dat goede voorlichting over de w a p e n richten kwam heette het: de neutronenbom laat w e d l o o p noodzakelijk was. Een eerste stap zou de gebouwen heel maar doodt de mensen. Het zijn de integrale publikatie van Barnaby's verhaal idee dat een wapen uitsluitend tegen mensen gebruikt zou w o r d e n , terwijl alle niet-levende mate- in het EPS-blad. Dit is niet gebeurd. Op vragen rie rustig en ongehinderd zou blijven bestaan, antwoordde de EPS-redacteur, dat geïntereswas velen tot een gruwel. Er ontstond een initia- seerden het wel in de Proceedings kunnen naletiefgroep „ S f o p de neutronenbom", waarin ver- zen. Een heel ander geluid! schillende uiteenlopende personen zitting had- Misschien heeft deze terughoudendheid iets te maken met een initiatief dat een groep Nederden. Wel was het aanvankelijk zo dat de organisalandse fysici op de EPS-vergadering genomen tie van de akties tegen de neutronenbom in het heeft. Op de zitting over „Physics and Society" begin sterk werd gedomineerd door mensen uit heeft de groep gevraagd nu als EPS eens concrete kringen van de CPN. maatregelen te nemen tégen kernbewapening Van de historische akties tegen kernbewapening en/of de wapenwedloop in het algemeen. Gehad ikzelf geleerd dat de angel uiteen aktie w o r d t noemd werden: w e g g e n o m e n als zij gedomineerd w o r d t door afkeuren van de wapenwedloop in overeenmensen uit kringen van communistische partijen. At te gemakkelijk kan men dan de aktie afdoen met stemming met VN-resuluties; pleidooi voor het de dooddoener dat zij geïnspireerd en gefinan- inzetten van physici voor vrede en ontwikkeling, cierd w o r d t door Moskou. Als vice-voorzitter van - advies aan leden om niet mee te doen aan milide PPR heb ik daarom in een vroegtijdig stadium taire research. De bedoeling zou niet zijn om mijn partijbestuur er van weten te overtuigen dat sancties toe te passen maar om dit werk onfathet een goede zaak zou zijn als zij de aktie officieel soenlijk, onbehoorlijk te maken, ondersteunde, maar ook materieel door o.a. m i j - - de EPS zou de wetenschappelijk-technologizelf af te vaardigen naar de centrale groep ,,Stop sche ontwikkelingen publiek moeten maken, die de n e u t r o n e n b o m " . Niemand zou immers een kunnen leiden tot nieuwe wapensystemen; partij als de PPR kunnen beschuldigen van pro- hiermee zou een controle op zulke ontwikkelincommunistische of pro-russische sympathiën. gen moeten worden geïnitieerd, Daarmee zou dan de aktie „ S t o p de neutronen- - EPS en APS (de Amerikaanse Physische Verb o m " in principe de verbreding krijgen die nodig eniging) moeten een plan opstellen om in de loop was o m breed bij maatschappelijke en politieke van de tijd de militaire-research-laboratoria openbaar te maken. groeperingen aan te slaan. De organisatie zelf was zeer zorgvuldig o m iedere Het is interessant op te merken, dat de Russen een verwijzing naar politieke partijen uit haar leden- motie wilden indienen o m de neutronenbom af te bestanden uit haar aktie te houden. Men wilde het keuren. Bovenstaand complex van maatregelen immers aan vele individuen uit zeer uiteenlopen- bracht echter ook hen tot het fronsen van wenkde groeperingen gemakkelijk maken o m zich bij brauwen. Voorjaar 1979zal duidelijkworden of de de aktie en bij de organisatie aan te sluiten. Dat EPS bereid is o m de maatregelen voor advies naar ging zelfs zo ver, dat collega's aan de Vrije Univer- de nationale vergaderingen van de leden te stusiteit meenden dat de aktie vooral door CDA-krin- ren. gen was geïnspireerd. Inderdaad deden vele mensen uit kerkelijke kring op persoonlijke titel mee bij het voeren van akties, kerkleiders hielden Militair en civiel gebruik van toespraken op manifestaties en de voorzitter van natuurkunde de raad van kerken in Nederland, Prof. Berkhof, Bij de discussies over bewapening en fysica zegt hield een toespraak bij het aanbieden van de 1,2 men dikwijls, dat fysica ethisch neutraal is en dat miljoen handtekeningen aan de voorzitter van de men hetten goede o f t e n kwade kan gebruiken. De Tweede Kamer in Den Haag. astronoom Kuiper schrijft in stelling XV van zijn We zijn nu in het heden terecht gekomen bij de proefschrift (1933): acties van de publieke opinie. Ik heb al g e m e m o - het is in het algemeen gewenst, dat de nareerd, dat Pugwash nog steeds werkt. Daarnaast tuurwetenschappelijke onderzoeker en de techis bij de acties van het laatste jaar r o n d o m de nicus zich tevens rekenschap geven van de maatneutronenbom gebleken, dat men in concrete geschappelijke gevolgen van hun werk, omdat deze vallen toch wel fysici in beweging kan krijgen. Op in een aantal gevallen zowel destructief als opeen congres, zomer 1978 in A m s t e r d a m , kwamen bouwend kunnen zijn. fysici praten over werking en uitwerking van de Binnen deze gedachtengang schrijft ook de VN bom. over „Disarmament and World Development". Dan kijkt men welke industriële produkten men Op het niveau van praten is er wel meer te melkan maken met de huidige militaire industrie, anden. Op het EPS-congres, York 1978, was Frank ders georganiseerd. Het is m.a.w. het Bijbelse: het Barnaby van het SIPRI, Stockholm, uitgenodigd omsmeden van zwaarden tot ploegscharen. Ook o m te spreken over zijn activiteiten: analyses van voor fysici is dit een aantrekkelijke gedachte, is de de w a p e n w e d l o o p , en het aangeven van openinonderliggende hypothese dat fysische kennis zogen naar vermindering of omkering van die w e d wel ten goede als ten kwade gebruikt kan worden loop. Het gehoor bleek zeer onder de indruk van

]^ magaune 21 en dus in wezen ethisch neutraal is, is deze hypothese juist? S o m m i g e n menen van niet. Een drastische positie w o r d t ingenomen door de tegen-cultuur en is uitstekend verwoord door de Amerikaan Roszak. Met name in zijn boek „Het einde van „ N i e m a n d s l a n d " (where the Wasteland ends) betoogt hij dat de koele, analytische manier van wetenschap bedrijven de mens en het menselijke in wezen doodt. De natuurwetenschap rafelt de natuur in kleine stukjes uiteen en beschouwt haar bovendien in een kunstmatige, reproduceerbare laboratoriumsituatie. In zulk een laboratorium ontstaat kennis over een kunstmatige werkelijkheid. Is het dan een wonder dat de maatschappij waarop die kennis w o r d t losgelaten ook verandert in een kunstprodukt, waarin eigenlijk alleen robots goed kunnen functioneren? Of mensen, die niet méér zijn dan een „lachende robot"? In deze gedachtenwereld bloeien alternatieve geneeswijzen en worden boeken verslonden van Carlos Castaneda. Deze beschrijft hoe een A m e r i kaanse student bij een oude Indiaanse tovenaar in de leer gaat en daar een nieuwe werkelijkheid ontdekt, waarin ook stenen een identiteit bezitten (the teaching of Don Juan). De weerklank van deze gedachten kan men ook bespeuren bij wetenschappers. Diè zijn dan bijvoorbeeld geïnteresseerd in Goethes kleurenleer of betogen dat men tegenover de analytische benadering van de werkelijkheid een holistische moet plaatsen. Daar kijkt men naar het geheel, dat meer is dan de som van de delen. Het is duidelijk dat in zulk een gedachtengang geen sprake kan zijn van een o m b o u w van militaire naar civviele techniek en industrie. De wetenschap zélf is ,,fout" en zal drastische re-oriëntatie behoeven. Hoewel ik me emotioneel wei aangesproken voel door een aantal elementen uit bovenstaande gedachtenwereld, voel ik me meer thuis in een iets gematigder standpunt, in mijn boekje „ N a tuurwetenschap en techniek, een weg naar Utopia?" (Van Gorcum, 1975) doelde ik daar reeds op. ik heb sterk het vermoeden, dat de enorme prioriteit op bewapening in grote landen als de V.S. en de S.U. indirect ook de wetenschappelijke vraagstelling i n d e restvan de wereld bepaalt. Het is dan zeker niet zo, dat het MIC de wetenschappelijke vraagstelling in het ,,zuiver" wetenschappelijk onderzoek dicteert. Wel denk ik, dat de volgende beïnvloedingskanalen werken: I e Voor militaire toepassingen wordt apparatuur ontwikkeld, die later ook civiel wordt gebruikt, nieuwe terreinen van onderzoek opent waaruit weer „als vanzelf" militaire toepassingen rollen. 2e De adviseursfuncties die veel natuurwetenschappers hebben bij industrie en overheid, bepalen psychologisch hun belangstelling en geven aanleiding tot nieuwe creatieve ideeën voor onderzoek die dan wel in een bepaalde sfeer liggen. Vooral, als die industrieën geweven zijn in het MIC, zoals inderdaad het geval is. Aangezien het gaat om mensen met grote denkkracht en wetenschappelijke reputatie, zal dit langs de normale groepsprocessen leiden tot een oriëntatie

van de natuurwetenschappelijke gemeenschap (de „Scientific community"). 3e Ditzelfde geldt voor de oriëntatie van onze maatschappij als geheel, waarin de geest van MAD niet kan nalaten ons allen te beïnvloeden. We weten immers hoe moeilijk het is de verleiding te weerstaan een nieuwe auto te kopen als al je vrienden en kennissen dat doen. Hoe veel te moeilijker is het om weerstand te bieden aan de oriëntatie van de maatschappij. Het lijkt mij dus niet rc\oge\\]k „zwaarden om te smeden tot ploegijzers", zonder dat er eerst iets anders gebeurt. Namelijk een nieuwe oriëntatie van de maatschappij op ontspanning in de w e reld, zowel met de S.U. als met de 3e wereld. Ik denk dat fysici met hun vele internationale contacten hier zeker van nut kunnen zijn (in de trant van Lorentz en Pugwash). Daarnaast lijkt mij enige kritische zelfreflektie op het eigen onderzoek van belang: Waarom ben ik geïnteresseerd in de vragen die ik aan de natuur stel. Waardoor worden mijn prioriteiten bepaald, etc.

Wat kunnen fysici doen? Hierbij 'n paar suggesties o m iets aan de besproken problematiek te doen. De suggesties liggen binnen de concrete speelruimte die ieder heeft; ik begrijp best dat die beperkt is en dat niet iedereen zich voor 100% voor ontwapening kan inzetten. Ik zie dan het volgende:

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen