VU Magazine 1981 - pagina 8

Het Russisch-religieuze van Dostojewski Soms kom ik mensen tegen die zeggen: ,postolewski? Niets voor mij!" Zij vinden hem en andere Russisctie sclirijvers langcfradicj. Hun romans zouden inqewiKkeldziin, ook komen er zo veel personen iri voor. Dif alles is op zichzelf luist. Hoewel Dostojev/ski ook kleine romans en korte verhalen heeft geschreven zijn ae bekendste romans, als Misdaad en Straf(ookwel vertaald onderdfetitel Schuld en Boete), üe Idioot, Boze Ueesten, De Jongeling en De Gebroeders Karamazovenorme pillen. door dr. H. E. S. Woldring

Misschien kan ik de genoemde bezwaren tegen Dostojewski enigszins afzwakken met het argument dat hij een ethisch schrijver is. Je zou hem, een beetje riskant, kunnen typeren als een ethisch genie. Ik zal proberen deze kwalif ikatie uit te leggen. In de eerste plaats bestaat er tussen Dostojewski als romanschrijver en de door hem uitgebeelde romanfiguren een ethische verhouding. Dat wil zeggen een betrekking van liefde en trouw. Hij beschrijft de mensen in zijn romans uitgebreid, hij tekent hun karakters, gevoelens en overwegingen. Of het nu een sympathieke held of een grote schoft betreft, hij krijgt het volle pond, hij komt altijd tot zijn recht. In de loop van het verhaal worden de romanfiguren steeds scherper uitgebeeld. De lezer maakt in de romans van Dostojewski diepgaand met de romanfiguren kennis. Het is dan ook geen wonder dat psychologen zich intensief met zijn romans hebben beziggehouden. Dostojewski weet mensen scherp te tekenen en raak te typeren, maar dat is niet alles. Hij peilt het mensenleven niet slechts in de diepte, hij peilt het leven ook naar zijn ,,uiterste grenzen". Vooral in zijn grote romans komen de grenzen van het leven in zicht. Deze verhalen worden inderdaad gekenmerkt door veel personen, snel wisselende situaties, intriges, dramatische en kluchtige voorvallen, spel en ernst, vreugde en verdriet, maar uiteindelijk komen de konsekwentles van de handelingen in zicht, uiteindelijk wordt alles in de sfeer van de allerlaatste ernst geplaatst: leven en dood. Bij Dostojewski trilt het leven in de spanning tussen zonde en genade. Na de keus tussen die twee blijkt dat de konsekwentles uiteindelijk onvermijdelijk zijn. In bijbelse woorden uitgedrukt: wie rein is wordt nog reiner, wie vuil Is wordt nog vuiler. In de tweede plaats bestaat er een ethische

6

betrekking tussen Dostojewski en zijn lezers. Tijdens het overdenken en schrijven van zijn romans had hij de Russen van zijn tijd voor ogen. Hij hield van zijn volk en wilde het iets vertellen, hij had een boodschap. Dit onderwerp heeft prof. dr. J. Verkuyl behandeld in zijn onlangs verschenen boek ..Dostojewskl's visie op de mens". De centrale vragen die prof. Verkuyl in dit boek stelt, zijn: wat is de boodschap van Dostojewski en wat is de aktualiteit van deze

Je ZOU Dostojewski kunnen typeren als een ethisch genie

boodschap? Prof. Verkuyl heeft de romans van Dostojewski gebruikt in dienst van de evangelieverkondiging. Hij is van mening dat hij Dostojewski voor dit doel niet heeft misbruikt. Dostojewski zélf wilde namelijk een prediker en een getuige van Christus zijn. Verkuyl schrijft dat in Dostojewski's werk de mensenwereld zich bevindt tussen het rijk van God en het rijk der demonen. Door beide rijken wordt de mensenwereld beïnvloed. De mensenziel en de relaties tussen de mensen onderling vormen een slagveld van de strijd tussen deze twee rijken. Om dit te verduidelijken bespreekt hij achtereenvolgens vier romans. Allereerst besteedt hij aandacht aan Misdaad en Straf, het verhaal van de student Raskolnikov die een moord begaat. Verkuyl ziet in deze roman Dostojewski's visie op de enkeling, de mens zoals die van nature is: de opstandeling tegen God en de medemens. De Gebroeders Karamazow is de tweede roman die Verkuyis aandacht krijgt. Hij ziet in de familie Karamazow de mensenwereld gerepresenteerd, een wereld waarin afgunst en egoïsme heersen en waar de mensen tegen elkaar zeggen: laat ons rebelleren tegen God en de naaste. Ook ziet Verkuyl dat er in Dostojewski's werk verbindingslijnen lopen van de mensenwereld naar het rijk der demonen en het rijk der genade, het Godsrijk. De derde roman die Verkuyl bespreekt, is dan ook Boze Geesten (ook wel vertaald onder de titel Demonen). In het rijk der demonen heerst vrees voor elkaar, verveling, (geuit in) moord en zelfmoord. Maar de boze geesten kunnen uitgedreven worden. Het evangelie van de overwinning van de demonie moet verkondigd worden. De relatie van het mensenrijk met het Godsrijk wordt nu zichtbaar. Daarom besteedt Verkuyl tenslotte aandacht aan De Idioot,

vu-Magazine 10 (1981) 1 (januari)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen