VU Magazine 1981 - pagina 243

staat verklaart ze dan tot vijanden. Het marxisme predikt een onverzoenlijke haat tegen de vijand. Begrippen als vergeving of verzoening ontbreken." Het Sovjet-denken vereist dan ook het voortdurend aanwijzen van nieuwe vijanden. Het Westen noemt Van den Bereken een ideaaltypische vijand: we voldoen aan alle eisen en eigenschappen die een vijandzot/moefen hebben. Van den Bereken bevond zich — zoals reeds gemeld — tegenover een kritisch studentengehoor. Velen hadden nogal wat moeite met deze opvattingen. ,,Uw vertiaalzou bijna onveranderd in de Pravda l<unnen staan, liet is net zo doortrof(ken van vijandbeelden" merkte een kritikus op. Van den Bereken: ,,Maar het verschil is dat ik geen schimpwoorden gebruik." Hij bestreed dat zijn verhaal politiek eenzijdig is. Vragensteller: „Maar u geeft helemaal geen analyse. Ook de geschiedenis laat u weg. U heeft het over „ m e n " , „het denken in de SovjetUnie", ,,de Sovjetmentaliteit". Uw betoog lijkt me meer een morele beschouwing die voorkomt uiteen liberale visie." Vanden Bereken:,,Dat zou niet kunnen, want ik ben geen liberaal. Ik heb bewust geen politieke of geschiedkundige beschouwing willen geven, maar een zuivere beschrijving van wat ik in de Russische kranten aantref. Het eenzijdige politiek ageren tegen de Sovjet-Unie beschouw ook ik als onoprecht en cynisch." Vragensteller: ,,Maar het punt is nu juist datje de Sovjet-Unie niet met westere maatstaven kunt beoordelen." Van den Bereken: ,,Feit blijft dat de Russische journalistiek partijdig moetzijn. Datfeit moet het seiekteren van dat nieuws dat in het ideologische beeld past, rechtvaardigen." Stuurt de zaal aan op een verwijt dat hij de ontspanning tegenwerkt? Van den Bereken: ,,We moeten elke strohalm in de ontspanning vastklampen. Ook ik pas voor een Derde Wereldoorlog." Vragensteller: ,,Maar nu begrijp ik het niet meer. U zegt dat de Sovjet-Unie een sterk ontwikkeld vijandbeeld kent en later weer dat de burgers er zelf nietin geloven." Van den Bereken: ,,De ideologische soep wordt niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend. De Sovjetburger leest geen kranten, want hij weet al precies wat er in staat. De privé-burger verlangt naar wereldvrede, maar kan dat verlangen niet uiten in een kritische pers of in een aktie. De Rus zoals ik hem ken, denkt heel anders dan het staatsapparaat. Privé zeggen de Russen andere

dingen dan in het openbaar. Toch is de sfeer beslist vrijer dan twintig jaar geleden. De mensen zijn ideologisch immuun geworden, net zoals wij ongevoelig zijn geworden voor al die waanzinnige reklame op de televisie en in de steden." Vragensteller: ,,Zou Marx zich niet in zijn graf omdraaien als hij een kijkje in de Sovjet-Unie kon nemen?" Van den Bereken:,,Jawel.... (gelach), maar een Westeuropese kommunist zou dit stelsel, de ,,Sovjet-variant" ook niet zuiver marxistisch willen noemen." Van den Bereken sloot de zaak af met de opmerking dat het Westerse vijandbeeld minder gevaarlijk is dan dat van de Sovjet-Unie. ,,Bij ons staan vijandbeelden ter diskussie. Ze worden niet dwingend opgelegd. Het staat iedereen vrij om kritiek te leveren op welk land of stelsel dan ook. Ook een Reagan of een Thatcher staan geen middelen ter beschikking om hun visie verplicht te stellen of om andersdenkende^n te straffen."

kende UNESOu

,„ de hooiden van de

De Initiatiefgroep Vredesonderwijs was achteraf minder gelukkig met de keuze van Van der Bereken. Hans Schagen: ,,We vonden dat zijn lezing misschien wel vijandbeeldbevestigend was. Er zaten eigenlijk geen aanzetten in tot het afbreken van vijandbeelden." Voor Ben Oostenbrink was dat niet het grote probleem. Wat hem meer stoorde was dat Van den Bereken aangaf dat de Sovjetleiders niet in de ideologie geloven, dat de bevolking de ideologisch gekleurde kranten amper leest en ook niet vertrouwt, terwijl hij anderzijds tóch suggereert dat het door de leiders opgeworpen vijandbeeld een vergaande werking heeft en een grote invloed op de Sovjetbevolking.,,Naast het analyseren van de krant had hij ook een onderzoek moeten instellen naar het effekt van de berichtgeving. Dan had hij veel nauwkeuriger uitspraken kunnen doen over het vijandbeeld in de Sovjet-Unie." Volgens Van den Bereken is een werkelijke ontspanning niet mogelijk zolang de Sovjet-leiders hun bevolking niet van eerlijke informatie over de toestand in het Westen en de bewapening voorzien: ,,Dat is een vreemde gedachtensprong, als je konstateert dat toch niemand in die ideologisch opruiende taal gelooft", vindt Oostenbrink, ,,het één sluit niet op het ander aan. Je kunt niet zomaar zeggen dat de Sovjetleiding niet in ontspanning geïnteresseerd is omdat ze de pers op een bepaalde manier hanteert. Dat moet je toch aan de hand van nauwkeuriger kriteria onderzoeken."

221

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen