VU Magazine 1981 - pagina 373

te bouwen. De rente en aflossing kan men later terugverdienen. Met betrekking tot scholen en ziekenhuizen ligt de zaak al minder duidelijk, maar met betrekking tot de herstelbetalingen was hier duidelijk sprake van een vooruitschuiven van de problemen. Het was echter niet zozeer de omvang van de buitenlandse schuld als de wijze van financiering die Duitsland parten zou gaan spelen. Een groot deel van de leningen was kortlopend (in de jaren 1927 t / m 1929 had ongeveer de helft van de opgenomen bedragen een looptijd van maximaal een half jaar). Als men leningen opneemt die na drie of zes maanden moeten worden terugbetaald en men gebruikt die leningen om investeringen te verrichten die men in vijf of tien jaar terugverdient, komt men uiteraard in de problemen als men niet voortdurend nieuwe leningen Kar. opnemen. Dat lot trof Duitsland na 1928 De kapitaalstroom uit de Verenigde Staten werd kleiner (men ging liever in Wall Street speculeren) In 1930 raakte de wereldeconomie steeds verder in een depressie In de Verenigde Staten ontstond een bankcrisis, die de Amerikaanse kapitaalexport deed ophouden. In de verkiezingen voor de Duitse Rijksdag van september 1930 kwamen de Nazi's van 12 op 107 zetels en de communisten van 54 op 77 bij een totaal zetelaantal van 577). Deze groei van de aanhang van de extremistische partijen schrikte buitenlandse beleggers aDe grote klap kwam ten slotte m 1931. Duitsland hac eind 1930 volgens gegevens van de Reichsbank een kortlopende schuld (met een resterende looptijd var maximaal 12 maanden) van RM 14,5 a 15 miljara, waarvan RM 6,1 a 6,6 miljard ten laste van de banken. Nu had op 11 mei 1931 de grootste Weense bank, de Österreichische Credit-Anstalt, haar loketten moeten sluiten wegens te grote opvragingen. De onrust sloeg over naar Duitsland. Grote debiteuren van de Duitse banken, het Nordwolle-concern voorop, gingen failliet. Men ging aan de soliditeit van de Duitse banken twijfelen. Zoals in dat soort gevallen gebruikelijk, leidde die twijfel tot handelingen waardoor die soliditeit juist nog meer in gevaar kwam: het publiek trok zijn gelden terug, waardoor de banken inderdaad in moeilijkheden kwamen. Zij hadden weinig geld in kas en de kredieten die ze verstrekt hadden konden ze niet onmiddellijk opvragen De Reichsbank moest hulp bieder Dat wilde ze niet onbeperkt doen. Evenals in de Verenigde Staten, waar het centrale banksysteem tussen 1930 en 1933 rustig meer dan een derde van de banken haar deuren liet sluiten, was de heersende mening dat er,,ongezonde" kredieten verleend waren en dat een saneringsproces nodig was. De Reichsbank weigerde op een gegeven moment de Danatbank (Darmstadter und Nationalbank) verdere kredieten. Deze moest op 13 juli 1931 haar loketten sluiten De andere banken hadden ook al niet veel voor hulpacties gevoeld (de Danatbank was agressiever en onvoorzichtiger dan haar concurrenten geweest), maar kregen eveneens met terugtrekking van de toevertrouwde gelden door het publiek te maken (intussen hebben banken gelukkig geleerd dat een faillissement van één bank rampzalige gevolgen voor alle banken kan hebben) De regering moest besluiten de volgende twee dagen alle kredietinstellingen gesloten te houden. Pas op 5 augustus 1931 kon het betalingsverkeer weer normaal verlopen (de effectenbeurzen gingen pas op 3 september weer open en sloten twee weken later VU-Magazirij 10(1981)9 (oKtoDe'i

Biljet van 10 miljard marV:

alweer, tot 25 februari 1932), maar het internationale betalingsverkeer was toen aan banden gelegd. In me en juni had de Reichsbank bijna éénderde van haa' voorraad goud en deviezen verloren (als buitenlanose schuldeisers hun gelden opvroegen, moesten ae banken de gevraagde Dollars of Ponden van oe Reichsbank kopen). Dat kon uiteraard niet zo doo' gaan. Bovendien had de Reichsbank toen minaegoud en deviezen dan ze wettelijk verplicht was aar te houden tegenover haar uitstaande bankbiljetter Ze was daarom wettelijk verplicht een restrictief oe leid, dat wil zeggen een beleid gericht op een vermindering van de geldhoeveelheid. te voeren

De deflatiepolitielc Het restrictieve beleid van de Reichsbank versterkte de deflatoire, op vermindering van de geldhoeveeheid en het prijsniveau gerichte, beleid dat de rege ring al gedwongen was te voeren. Het plan-Dawes voor de Duitse herstelbetalingen had niet bepaalc hoelang Duitsland moest doorgaan met betalen ir het op 20 januari 1930 te Den Haag aangenomen plan-Young was als laatste jaar 1988 genoemd (dat wekte uiteraard emoties op, waar Hitler dankbaar op inspeelde De verplichting herstelbetalingen te verrichten in eer wereld waarin het moeilijk geworden was van he' buitenland te lenen en o^k moeilijk om de uitvoer te vergroten, bracht de Duitse regering er noodge dwongen toe een economisch beleid te voeren da* grote delen van de bevolking in moeilijkheden brach: de parlementaire democratie ondermijnde en in veler ogen mislukt deed lijken en extremistische partijen ir de kaart speelde. In een sfeer van verregaande binnenlandse politieke onenigheid, bij een werkloosheic die 2,3 miljoen mensen bedroeg, benoemde presdent Hindenburg op 20 maart 1930 een voorman var de rechtervleugel van de rooms-katholieke Centrumpartij, Heinrich Brüning (1885-1970), tot kanselie(minister-president), waarbij hij duidelijk maakte da* Brüning kon rekenen op de bevoegdheid van de president, gebaseerd op par. 48 van de grondwet var Weimar, om noodverordeningen te maken (en op die manier het parlement buiten spel te zetten) als hij da' nodig achtte om orde en rust te herstellen (de Rijks dag had in 1919 verzuimd het gebruik van deze bevoegdheid nauwkeurig te regelen). Brüning maaK te veelvuldig gebruik van zulke noodverordeningen om maatregelen op economisch terrein door te voerer Brüning probeerde het Duitse prijsniveau te verlagen, ten einde de Duitse uitvoer op op peil te houden en op die manier genoeg vreemde valuta te verwen ven. Het overheidsbudget mocht geen tekorten verto-

339

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen