VU Magazine 1982 - pagina 28

/""^ I Drs-Ben |L,Jk Ooslenbrink: ^^P aanbevelingen ^ ^ ^ ^ aan ^ ^ ^ H WereMraad „Hoewel het eindresultaat mij erg is meegevallen, schoot naar mijn mening de hoorzitting op drie punten te kort. In de eerste plaats bevatten de verschillende bijdragen, voor wie enigszins met de kernwapenproblematiek op de hoogte was, weinig nieuws. Het was een opsomming van de bekende argumenten voor en tegen kernbewapening, nukleaire afschrikking, wapenbeheersing door onderhandelingen, eenzijdige stappen enzovoorts Erger vond ik dat de hoorgroep weinig alert reageerde en nauwelijks doorvroeg. Men stelde vaak te algemene vragen en maakte het de getuigen niet echt lastig. De hoorgroep heeft zodoende een kans gemist. Veel argumenten van zowel voor- als tegenstanders van kernbewapening berusten op aanvechtbare veronderstellingen en verwachtingen. De hoorgroep is er niet in geslaagd de elementen van onzekerheid en waarschijnlijkheid die in de meeste argumentaties worden toegedekt, boven tafel te krijgen. , Tenslotte vond ik de vraagstelling, ondanks dat bijna alle werelddelen in de hoorgroep waren vertegenwoordigd, te sterk georiënteerd op de Oost-West-problematièk. De slachtoffers van de kernbewapening (b.v. de bewoners van de eilanden in de Indische Oceaan, die te lijden hebben van de Franse kernproeven, de militairen die aan kernwapenexplosies zijn blootgesteld, de Derde Wereld in het algemeen) kwamen nauwelijks aan bod. En daarmee bleef nagenoeg buiten beschouwing op welke wijze de kernwapens hebben bijgedragen aan de verloedering van de politiek. Twee zaken hebben mij deze week getroffen. Ten eerste bleek de hoorgroep niet in staat een vraag te formuleren aan een bewoner van Frans Polynesië, opdat deze een kans kreeg zijn standpunt nader uiteen te zetten (,,De Franse kernproeven vergiftigen onze vis"). Slechts door ingrijpen van nota bene een oud-marine-officier kreeg de man een tweede kans. Het gaf mij de indrukdat de hoorgroep meer geïnteresseerd was in „d/ngen"(argumentaties, strategieën enz.) dan in mensen. Ten tweede viel mij de verlegenheid op die zich van de hoorgroep meester maakte bij de vraag, tijdens de perskonferentie, of de vertegenwoordigers van aktiegroepen ook als ,,deskundigen" waren meegeteld. Dat bleek niet het geval en daarmee gaf de hoorgroep naar mijn indruk blijk van een zekere „autoriteitsgerichtheid", hoe snel de fout daarna ook werd hersteld. De slotverklaring kwam voor mij als een uiterst positieve verrassing. De strategie van de nukleaire afschrikking werd afgewezen evenals de doktrine van een beperkte kernoorlog. Bezit en gebruik van kernwapens noemde de hoorgroep „een misdaad tegen de mensheid". Erkend werd dat onderhandelingen overwapenbeheersing nodig zijn maartot nu toe weinig hebben opgeleverd. De hoorgroep toont zich een voorstander van beperkte, eenzijdige stappen om tot ontwapening te komen. Zo te zien een flinke steun in de rug van de vredesbeweging. Overigens zou ii( de hoorgroep willen aanbevelen in de uiteindelijke verklaring die over enkele maanden uitkomt, uitvoeriger in te gaan: — op de redenen die ertoe geleid hebben de argumenten van de voorstanders van kernbewapening af te wijzen; — op de argumenten op grond waarvan de hoorgroep meent dat eenzijdige maatregelen tot het beoogde doel (een wereld zonder kernwapens) kunnen leiden; — op de konsekwenties die, naar de hoorgroep meent, de Wereldraad aan deze verklaring dient te verbinden. Het zou een grote stap vooruit zijn als de Wereldraad de lidkerken zou verzoeken de uiteindelijke verklaring onder de aandacht van al zijn leden te brengen en in de Raad rapport uit te brengen over de manier(en) waarop de lidkerken kunnen bijdragen aan het verminderen van internationale spanningen en konfiikten. Bovendien lijkt mij dat, op grond van

26

deze verklaring, de lidkerken in Oost en West er niet aan kunnen ontkomen stelling te nemen tegen de recente besluiten over de modernisering van kernwapens en metterdaad deel te nemen aan bij voorbeeld akties voor bevriezing van proeven, ontwikkeling en produktie van kernwapens of voor halvering van de kernwapenarsenalen. Ik heb, tot slot, een paar belangrijke zaken gemist Zowel de rol van de wetenschap in de nukleair-technologische ontwikkeling als de verschillende „oorzaken" van de verspreiding van kernwapens zijn nauwelijks aan de orde geweest Op de perskonferentie ontbrak bovendien de vraag aan de leden van de hoorgroep wat ze konkreet met de slotverklaring denken te gaan doen. Zo is onbekend gebleven of bij voorbeeld de Amerikaanse en Oosteuropese afgevaardigden er bij hun kerken op gaan aandringen bij de desbetreffende regeringen stappen te ondernemen tegen de modernisering van kernwapens in Oost en West, of bij voorbeeld de Franse vertegenwoordigers via hun kerken bij Mitterand zullen aandringen op stopzetting van de kernproeven e.d. Daardoor is het moeilijk om de betekenis van dit dokument op de juiste waarde te schatten,"

HPHp » ^W Ks, j#i mÊ^nÊÊ ^ ^ ^ H

Dr.R.Th.JuiTjens: fjSoviet-ünie vreedzaam bestrijden, dus niet met Icemwapens"

,,Mijn belangstelling voor onderhandelingen over de bewapeningswedloop en daarmee deze hoorzitting is tevens beroepsmatig getint. Ik ben op de VU werkzaam als politikoloog bij de vakgroep Internationale Betrekkingen en ik houd mij daar vooral bezig met de internationale beleidsvorming. Het onderzoeksprojekt waaraan ik werk betreft de mogelijkheden om internationale onderhandelingen doeltreffender en werkzamer te doen verlopen. In de voorreden van de SALT-overeenkomsten wordt steevast verwezen naar het doel van, .algemene en volledige ontwapening", een verplichting die de twee supermachten op zich namen in het nonproliferatieverdrag voor kernwapens dat in juli 1968 werd getekend. Van die ontwapening is tot op heden niet veel terecht gekomen en daarvoor kan de schuld moeilijk eenzijdig in Sovjet-schoenen worden geschoven. Dat de Wereldraad van Kerken verontrust is over de wapenwedloop en zich daarover wil uitspreken komt mij begrijpelijk voor en vormt op zich een goede zaak. Wel vreesde ik, eerlijk gezegd, een overvloed van sfer/c ethisch getinte verhalen tijdens de hoorzitting waar je je als politikoloog al gauw machteloos bij voelt, maar daarvan was geen sprake. De sprekers waren in het algemeen van behoorlijk nivo en het programma zat logisch in elkaar. Wat ik wel gemist heb was een deskundige op het gebied van de—wél door Palme aangeroerde — wapentechnologische ontwikkelingen op langere termijn: wapenstelsels die nu vaak al op de tekentafel liggen, "t Pleidooi voor een ,,bevriezing" had er nog meer urgentie door verkregen. Hoewel gebracht als haastwerk, zit de slotboodschap toch niet slecht in elkaar. In het midden latend of de afschrikking tot nu toe een kernoorlog heeft voorkomen, wordt geen geloof gehecht aan afschrikking met kernwapens als een aanvaardbare grondslag voor vrede, terwijl de kerken zich tevens dringend dienen te beraden over de ,,onwettigverklaring" van ook het bezit van kernwapens als,, misdaad tegen de mensheid". Vorig jaar nog stemden de NAVO—landen tegen een VN-resolutie van deze strekking Men vraagt dan ook om nieuwe veiligheidsstelsels van een meer politiek dan militair karakter. Ik ben echter bang dat politieke denkers zich hierover al jaren tevergeefs hun hoofd breken. De voorstellen die gedaan worden {vertrouwenwekkende maatregelen, eenzijdige stappen, kernwapenvrije zones enzovoort) kunnen bepaald niet alle fundamentele problemen oplossen. vu-Magazine 11

den kernwapens als,.gangbare munt van de macht'' gekenTerecht wordt gewaarschuwd tegen de verleiding zich bij schetst. Zo kun je ook spreken van prestige als krediet. het denken over kernbewapening te beperken tot Europa, Trouwens, slaat men de militaire poot onder het Sovjetaangezien de Oost-West-betrekkingen ,,deel uitmaken van beleid vandaan, dan kun je je zelfs afvragen of er nog van de een veel groter en ingewikkelder geheel waarin ekonomiSovjet-Unie als supermacht gesproken kan worden. sche, politieke, ideologische en strategische faktoren onEen aantrel<kelijke gedachte voorde bedoelde Amerikaanlosmakelijk met elkaar zijn verbonden". Deze zinsnede is se politici." naar ik aanneem opgenomen mede naar aanleiding van het betoog van IKV-voorzitter Ter Veer, wiens bijd rage aan de hoorzitting uitloopt op een heel konkreet beleidsplan gericht op Europa, met elementen als een gel<onfedereerd Duitsland en een gefinlandiseerd Oost-Europa. Hoewel deze elementen wél een konkretere aanzet bieden voorde als noodzakelijk te oordelen nieuwe orde, die veilig-, heid zonder afschrikking kan bieden (de realiseerbaarheid laten we in het midden) roepen dergelijke konkrete doeleinden vele vragen op. In hoeverre kan de kerk zich hier nog aan verbinden? In hoeverre ondermijnt men zo niet het eigen toch hoog opgeschroefde zedelijk gezag? Hoe staat het met het interne besluitvormingsproces van de vredesbe,,0p zaterdag 21 november heb ik samen met honderdduiweging en met name het demokratisch karakter daarvan? zenden anderen meegelopen in de demonstratie tegen de Deze vraag klemt temeer waar men benadrukt erkenning te kernbewapening. Ondergesneeuwd in de massa heb ik van zoeken als ,,een zelfbewuste politieke macht met eigen het gebeuren minder meegemaakt dan degenen die thuis politieke eisen". Voor de tv zaten te kijken. Dat zal meer demonstranten Ten slotte: het is duidelijk dat het Sovjet-Politburo dergelijke overkomen zijn. Maar dat doet er verder niet zoveel toe. Ik eisen — hoe ook aangekleed — als uitermate bedreigend zal had het gevoel en de overtuiging dat de politici niet alleen ervaren. Naar mijn oordeel moeten we heel pessimistisch met argumenten maar ook met de kracht van het getal ervan zijn over de mogelijkheid van druk van binnenuit op het doordrongen moesten worden dat zij duidelijke stappen Sovjet-regiem. Noch via de kerk, noch via dissidenten, noch moesten doen in de richting van een vredes-en veiligheidsvla de officieel geprogrammeerde vredesbeweging in de politiek die niet is gebaseerd op nukleaire afschrikking. Sovjet-Unie zal dat makkelijk kunnen worden bereikt. De demonstratie was een uitstekende,,opwarmer" voor de Nu maakt men het de Sovjet-overheid moeilijk te wijzen op hoorzitting die ik als,,observer" de daaropvolgende week een eventueel aantrekkelijk IKV-standpunt als ondersteuheb bijgewoond. Ik voelde me bij de hoorzitting intens ning van het eigen-altijd-al-aangehangen standpunt. Want betrokken vanwege het fundamentele karakter van de vrazo moet dat nu eenmaal bij veranderingen in kommunistigen die aan de orde gesteld werden. Het is niet eenvoudig sche landen en wel vanwege de machtslegitimering van het om de indrukken en ervaringen die ik heb opgedaan te leiderschap. De tijdens de hoorzitting in grote verlegenheid ordenen, maar ik zal proberen een aantal kanttekeningen te gebrachte officiële Hongaarse spreker spreekt in dit opzicht plaatsen bij wat er tijdens de hoorzitting besproken is en bij voor zichzelf. het resultaat daarvan — het voorlopige rapport van de Zeer interessant vond ik ook de perskonferentie over de hoorgroep. internationalisering van de vredesbeweging, die gehouden Kan men de hoorzitting geslaagd noemen? Het antwoord op werd ,,in de kantlijn" van het gebeuren. Zou die internatiodie vraag hangt af van wat men ervan had verwacht. Voor nalisering ook naar de Verenigde Staten toe slagen en daar sommigen was het alleen van belang te weten of de brede ondersteuning gaan vinden, dan wordt niet alleen via standpunten diede hoorgroep zou gaan innemen als een de Europese bondgenoten, maar ook rechtstreeks op Wassteun in de rug van de vredesbeweging in ons land en , hington druk uitgeoefend, met alle mogelijke effekten op de daarbuiten geïnterpreteerd zouden kunnen worden. Zij Oost-West-onderhandelingen. Bezorgde kommentaren kunnen, denk ik, redelijk tevreden zijn. Als ik de deskundiover de gerieflijke Sovjet-positie te over. In ieder geval zal bij gen — waartoe ik niet behoor — mag geloven hebben de sukses een nog vooraanstaander plaats dienen te worden verhalen van de getuigen weinig nieuwe informatie en ingeruimd voor internationale pressiegroepen in de modelnieuwe inzichten opgeleverd. Dat is niet zo erg: het ging ten len voor onderzoek naar internationale onderhandelingen. slotte ook om een analyse en beoordeling van beschikbare Overigens, de marge in de Oost-West-onderhandelingen — informatie en bestaande inzichten met het oog op de beantook voor eenzijdige gebaren—zou aanmerkelijk vergroot . woording van de vraag welke rol de kerken kunnen vervullen kunnen worden als men zich bij deze onderhandelingen bij het totstandkomen van een nieuwe politiek van vrede en meer richt op overeenkomsten met betrekking tot wederveiligheid. zijds toegestane doeleinden, gevolgd door het vaststellen De antwoorden op die vraag zijn (nog) te vaag en te algevan wederzijds passend geachte middelen, in plaats van het meen. Natuurlijk is het van belang dat kerken goed bearguschier onmogelijke vasthouden aan verschillende evenmenteerde standpunten formuleren over produktie. bezit en wichten in de verscheidene middelen. Peren en appels gebruik van kernwapens. Dat is een eerste vereiste voor de waren altijd al moeilijk te vergelijken, laat staan verschillengeloofwaardigheid van de bemoeienis van kerken met de de wapenstelsels. bewapeningspoiitiek. Daarnaast moeten zij een duidelijke Ook die brede stroom van politici in de Verenigde Staten die strategie ontwikkelen voor hun eigen bijdrage aan de verer van uitgaan dat met de Sovjet-Unie pas echt zaken te werkelijking van een nieuwe veiligheidspolitiek. Die stratedoen zijn na de nodige binnenlandse veranderingen aldaar gie ontbreektln het voorlopige rapport. (hun argumenten zijn niet zomaar van tafel te vegen) zouOok ontbreekt een antwoord op de vraag welke houding de den op grond van de internationale machtsverhoudingen kerken moeten innemen tegenover christenen die al dan en doeltreffendheid van het buitenlands beleid de voorkeur niet tegen wil en dank betrokken zijn bij de kernbewapening moeten geven aan investeringen in de ekonomische, diplo. als wetenschapper, als arbeider in de wapenindustrie of als matieke en kultureel-ideoiogische pijiers van dat beleid, militair. Ik wil niet zeggen dat in het rapport ieder bewustzijn boven de investeringen in atoommiddelen, die geen effekt van deze pastorale problematiek ontbreekt, maar konkrete opleveren voor de veiligheid en de politieke macht van hun pastorale handreikingen zijn afwezig. Nogmaals, op basis land niet vergroten. Meer dan tot nu toe zouden de Vervan een voorlopig rapport mag alleen maareen voorlopig enigde Staten zich moeten bezinnen op het scheppen van oordeel geveld worden. voorwaarden die de vreedzame verandering in de SovjetVoor mij als theoloog-ethikus was verder nog interessant Unie kunnen bevorderen. Benadrukken van de wapenwedhoe er met theologische argumenten werd omgesprongen loop lijkt daartoe geen probaat middel. en welke rol die gespeeld hebben bij de formulering van de Niet alleen zou de Derde Wereld van een dergelijke veruiteindelijke standpunten. Schillebeeckx heeft mijns inziens schuiving in prioriteiten kunnen profiteren. Men kan zo ook het beste theologische verhaal geleverd dat mede doordat de Sovjet-Unie een vreedzamer konkurrentiestrijd of sahij bij de beantwoording van de vragen z'n ideeën onvolmenwerking afdwingen op straffe van verlies bij voorbaat doende kon verdedigen, niet genoeg aandacht en gewicht van nagestreefde invloed en eer. In de slotboodschap wor-

m!^\ %^M npQpr

11 (1982)1 (januari)

IMussciienga: „IKV '^^^•^ redelijic tevreden zUn"

27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen