VU Magazine 1983 - pagina 388

Roelf Haan

Dereguleren of ontregelen? Het allereerste dat van de huidige economische wetenschap kan worden opgemerkt is de verwarring die zij zaait — of iets vriendelijker gezegd: de verlegenheid die zij ten toon spreidt — rondom de grote problemen van het ogenblik. Tijdens de jaarvergadering van de Studiekring Post-Keynesiaanse Economie d\e de vorige maand werd gehouden, merkte een van de inleiders dan ook op: „voordekorte termijn zie ik wel oplossingen, maar voor de verdere toekomst niet." Dat betekent dat voor de grote vraagstukken waarmee wij worden geconfronteerd er dus in het geheel geen uitzicht zou bestaan, want zij zijn juist structureel van aard. Wij moeten iets doen aan de economische orde zelf, en die verander je niet op de korte termijn. De recepten die plegen te worden aangedragen zijn veelal van een grote eenvoud. Dat//y/cf een voordeel, maar is het niet. Integendeel: wanneer de vraagstukken waarvoor wij staan ingewikkelderzijn dan ooit, dan is het levensgevaarlijk met simplistische benaderingen te werken. Zo'n gemakkelijke leuze is weleen voordeel in de politiek. Want in de politiek zoekt men naar,,trefwoorden" die het ideologisch goed doen. Een heldere omschrijving van wat een ideologie is trof ik onlangs aan in een van de recente publikaties van VUereóoctor JacquesEllul. In 1979 verscheen van hem een boek onder de titel De christen-marxistisciie ideologie, met als ondertitel Wat maakt men van het Evange//e?Terzijde zij opgemerkt

330

dat dit heilzame lectuur is, evenzeer voor,,Christenen voor het socialisme", als voor aanhangers van de ,,christendemocratie". Wat is een ideologie volgens Ellul? Het is een soort aftakeling en verwatering van wat eens (in een voorbije historische periode) een reële politieke doctrine of wereldbeschouwing is geweest. Zij is het verband met de werkelijke maatschappelijke vraagstukken inmiddels kwijt geraakt (doordat de maatschappelijke ontwikkeling zelf uit de pas is gaan lopen), maar zij appelleert in plaats daarvan op gemakkelijk mobiliseerbare en wijdverbreide gevoelens. Zo doet de ideologie wel degelijk een (veelal gepassioneerd) beroep op óeactualiteit, maarzij doet dat in intellectuele termen, die bij nadere beschouwing weinig samenhangend zijn. Een van die gemakkelijke recepten heet,,de-regu/ering". Het is een pleidooi voor minder regels in het economisch leven, meer vrijheid voor de onderneming en dat betekent ook: terugdringen van de collectieve sector. De voorstanders van,,deregulering" zijn natuurlijk nietvoorde afschaffing van alle regels of alle subsidies, maar alleen van die welke hen onwelgevallig zijn. Zo heb ik geen kritiek gehoord op de driekwart miljard die de Nederlandse Volvo-fabrieken van de staat kregen om een nieuw automodel te ontwikkelen. Er zijn dus mensen die denken dat een dergelijke grote uitgave in het belang is van de Nederlandse economie, die dringend behoefte zou blijken te hebben aan dit helaas thans nog

ontbrekend type personenauto. Nu gaat het niet, zo zullen de voorstanders van een dergelijk overheidsingrijpen redeneren, om een noodlijdende onderneming; het bedoelde project is veelbelovend en daarom verantwoord. Maar wat belooft het en aan wie? Als het volkomen slaagt, dan bestaat de kans dat misschien een gedeelte van de tweeduizend ontslagen werknemers weer, zij het op voorlopige basis, in dienst kan worden genomen. Ik noem dit voorbeeld omdat het aangeeft wat de aard is van de problemen in onze economie. Zelfs als de economische groei zou terugkeren, en zelfs als die hoog zou zijn, dan nog (en er zijn veel redenen om te zeggen: juist dan) zal de werkloosheid nog toenemen en zal het milieu nog verder worden belast (de gangbare term voor,,vernield"). Het is een ,,ideologisch" argument te zeggen dat het ^ beheer over de geldstroom in onze economie in betere handen is bij de particuliere sector dan bij de staat. Dat hangt er namelijk van af. Voor het ene doel is dit juist, voor het andere niet. Dat de overheid,,bureaucratisch" zou zijn, is een bezwaar dat dateert uit ver voorbije tijden. Zij is dat wel, maar het bedrijfsleven — dat diezelfde overheid op duizend en een manieren nodig heeft — is dat in de tegenwoordige tijd evenzeer. Maar wordt het bedrijf dan niet gedwongen tot efficiëntie, omdat het nu eenmaal op de kosten moet letten en door de concurrentie wordt ,,gecontroleerd"? Er is toch een objectieve maatstaf

voorde inkomensvorming op de markt, namelijk loon naar produktiviteit? Professor Tinbergen noemde op de conferentie van de ,,posf-/feynes/anen " een onderzoek uit de Verenigde Staten waaruit bleek dat in het bedrijfsleven vele (en juist hogere) inkomens ver uitstijgen boven hun bijdrage aan de,,produktiviteit". Van een groot aantal commerciële beroepen kan men trouwens zeggen dat ze maatschappelijk gezien con^raproduktief zijn: zo vernietigt de arbeid van de ene verkoopleider het werk van zijn collega die bij een concurrent in dienst is. (Economen hebben wel weer een redenering om aan te tonen dat dit alles toch zo moet zijn). De vraag is: aangenomen dat het bedrijfsleven efficiënt functioneert, wat produceert het dan? Wat zijn de effecten op de kwaliteitvan het bestaan en op onze cultuur? Deze vragen hebben hoe langer hoe minder te maken met de omvang van de collectieve sector tegenover de particuliere sector. Die twee „sectoren" zijn reeds lang in elkaar geïntegreerd. De vraag is veeleer: hoe hervinden wij onze vrijheid van handelen tegenover beide? Want zo maar wat ,,dereguleren" zal neerkomen op wat deze term letterlijk betekent: ontregelen.

vu-Magazine 12(1983) 9 oktober 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen