VU Magazine 1983 - pagina 162

Roelf Haan

De paus en de kerk Het iioofd van de rooms-katholieke kerk zal sedert zijn aantreden in 1978 wel de meest bekende wereldreizigerzijn geworden.,,De paus reist waartieen liij wil'', schreef het Argentijnse rooms-katholieke tijdschrift Cr/Yer/o naar aanleiding van een van zijn eerste grote tours,,, maar de Geest waait waarheen hij wil". Liggen de pauselijke reisdoelen in de windrichting van de Geest? Ik denk dat een dergelijke vraag — tenzij hij gesteld wordt om hem bij voorbaat bevestigend te beantwoorden — Johannes Paulus II lichtelijkzou irriteren. Het is dan ook een typisch protestantse vraag, en de mate waarin hij door het kerkbestuur in Rome serieus zou worden genomen, hangtafvan hetdaargehanteerde kerkbegrip. Het slotdocument van de Latijnsamerikaanse bisschoppenconferentie te Puebla rangschikt de christelijke kerken buiten Rome gemakshalve onder het hoofd,, \/reemde godsdiensten". Gelukkig is dat document echter heterogeen genoeg om op een andere plaats, waar niet de verabsolutering van het Roomse kerkinstituut, maar het komende Godsrijk, als theologisch uitgangspuntwordt genomen, de andere christenen te erkennen als ,,broeders" in Christus. ,,Met onze broeders die eenzelfde geloof in Christus belijden", zo luidt paragraaf 1252,,,hopen wij, ookalbehoren zij niet tot de Katholieke Kerk, de krachten te bundelen, in het constante en toenemende zoeken naar convergenties die de komst van het Koninkrijk

148

van God mogen versnellen.". Dat heeft alles te maken met de werking van de Geest, met het Appèl dat op christenen van Hogerhand wordt gedaan. Een uitweg die uit deze spanning van de Roeping mogelijk is, is natuurlijk dat een bepaalde organisatie of ideologie die door christenen wordt aangehangen zelf tot appèl wordt verklaard. Dan kunnen wij volstaan met het volvoeren van ons eigen project dat wij namens de Geest aan het uitvoeren zijn, en dat wij vóóraf, in de statuten, dat merk van de Geest hebben opgedrukt. Ik denk dat beginselverklaringen een wezenlijke zaak zijn. Maar willen zij inderdaad rekenen met de Geest, dan zullen zij in het project dat erop zal worden gebaseerd in plaats van absoluut stellen, principieel relativeren en permanent ter discussie stellen. Dan zal er van ons doen en laten een voortdurend appèl op de Geest mogelijk zijn; dat betekent in de eerste plaats zelfonderzoek. In de eerste boodschap die Johannes Paulus II richtte,,aan/cer/( en aan de wereld" op 17 oktober 1978 wordt óók de Geestgenoemd, namelijk als degene die,,heilige herders "heeft aangesteld om de Kerk van God te regeren. De Geest heeft een institutionele maatregel getroffen; en deze institutie die bij voorbaat dus de Goddelijke goedkeuring draagt is verder het eerste voorwerp van de pauselijke zorg. De kerk is slechts kerk onder het apostolisch opzicht. In dit licht moet het voortdurend aandringen van de paus op

de eenheid van het kerkinstituut worden gezien. In dezelfde,,reger/ngs\/erWar/ng" die de paus bij zijn aantreden deed uitgaan zegt hij geen enkele intentie te hebben zich te mengen in de politiek of deel te nemen in behartiging van ,.tijdelijke (niet-,.geestelijke") zaken. Daarom herhaalde hij vorige maand nog eens weer zijn gebod aan de Nicaraguaanse priester-politici om dit ongeestelijke werkterrein te verlaten. Dat maakt van deze paus een tragische paus, één die gevangen is in de ideologie van zijn eigen kerkbegrip. Waarin ligt deze tragiek? In de eerste plaats hebben we de vorige maand duidelijk gezien hoe verreikend en in feite gewelddadig de paus zich wel degelijk met de politiek heeft ingelaten. Zijn boodschap in Midden-Amerika was niets anders dan een politieke. Er is in Midden-Amerika — en nietalleendaar —kritiek op de kerkelijke hiërarchie. Deze heeft een onvermijdelijk politiek aspect, maar is toch ten diepste evangelisch. Zij wordt bijbeltheologisch verantwoord. En ik aarzel niet te zeggen dat die theologie er opnieuw een is van het Woord en de Geest. De,,bevrijdingstheologie" is voor de gehele christenheid een boeiend gebeuren.

wing niet mogelijk. Als kritiek nooit van binnenuit kan komen, en zij is er toch, dan zal zij wel van buiten komen van een tegenstander! Dat is de diepste reden waarom de bevrijdingstheologie door de paus kerkvijandig en absurd wordt genoemd; en het is de ideologie van de ,, westerse en (dus) christelijke bescha ving'' die deze kritiek natuurlijk als ,, marxistisch "bestempelt. In feite gaat het in Nicaragua niet om marxisme maar om de scheiding tussen Kerk en staat. Het liberalisme heeft in vele landen van Latijns-Amerika precies dezelfde agressieve politieke reactie van de kerk uitgelokt. De tragiek is bovenal datde paus de,, \/o//fs/fef/f" verwijt dat zij scheuring maakt. Hij is hierin niet alleen ideologisch misleid maar eenvoudig niet geïnformeerd. De volkskerk noemt zich in wezen geen volkskerk, maar kerk; zij wil geen afscheiding van de bisschoppen, maareenheid rondom de bisschoppen. Daartoe doet zij op die bisschoppen een beroep zich gezamenlijk te laten aanspreken door de Geest! Zij zal nooit de kerk verlaten. Hoewel de bisschoppen haar verraden en haar duizenden martelaren niettellen, blijft zij hetbisschoppelijk instituut erkennen, zij het dat zij Gode meer wil gehoorzamen dan de mensen. En dat, Johannes Paulus, is een fundamentele ontkenning van het marxistische principe van de klassenstrijd, die u door uw politieke actie in Midden-Amerika zozeer hebt aangewakkerd.

Maar wat gebeurt er als ik een theologie — met name een kerkleer— huldig die zichzelf tot ideologie heeft verabsoluteerd, en die de Geest in feite achter de kerk heeft doen schuilgaan? Dan is zo'n geestelijke vernieu-

vu-Magazine 12(1983) 4 april 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen