VU Magazine 1985 - pagina 269

• i ^

het uiterste te gaan. Zij hebben meestal al een lijdensweg via diverse instellingen afgelegd en behandelingen ondergaan die geen enkel effect sorteerden. Het is dus zeker niet verwonderlijk dat de allereerste berichten over de 'reageerbuisbaby' nieuwe hoop deden ontstaan. Die hoop werd echter al snel de grond in geboord toen bleek dat de techniek nog een te kleine kans op succes had en de maatschappelijke en financiële bezwaren een wereldwijde verspreiding hiervan in de weg leken te staan. De discussie over in vitro fertilisatie beweegt zich tussen het ene uiterste ('een simpele techniek om onvruchtbaarheid te regelen') en het andere in ('het begin van een verregaande manipulatie in genetisch materiaal'). De techniek is, volgens dr. Edwards, het experimentele stadium al lang gepasseerd. Hij was het die samen met Patrick Steptoe de in vitro fertilisatie als eerste liet resulteren in de geboorte van een baby. In zijn kliniek in Bourn Hall (Engeland) werkt Edwards momenteel aan een verdere verfijning van de techniek. IVF is bruikbaar bij verschillende soorten onvruchtbaarheid, zowel bij verstopte eileiders van de vrouw als in gevallen waarbij het sperma van de man te weinig zaadcellen bevat. Bij de vrouw worden hormonen toegediend om de follikelgroei te stimuleren zodat er meerdere eicellen tegelijkertijd rijpen. Bovendien wordt getracht de ovulatie zoveel mogelijk op een bepaald tijdstip te laten plaatsvinden. Is aan die voorwaarden voldaan, dan worden middels laparoscopie met een lange dunne naald de rijpe eicellen bij de vrouw weggehaald. Deze worden in het laboratorium met de zaadcellen van de man bevrucht. Als de bevruchting succesvol is gaat het embryo zich delen. Na enkele dagen wordt het geplaatst in de baarmoeder van de vrouw en hoopt iedereen dat een zwangerschap zal ontstaan. Meestal worden één tot drie embryo's teruggeplaatst. Bij één is de kans op succes wel erg klein, maar bij drie is de kans op een meerling weer veel groter. Edwards meldde, tijdens het symposium in het AMC dat in zijn kliniek de succespercentages variëren van 15 wanneer één embryo wordt teruggeplaatst, 26 bij twee en 33 bij de terugplaatsing van drie embryo's. In dat laatste geval is de kans op een twee- of drieling 34 procent. In Nederland is de techniek alleen in Rotterdam succesvol gebleken, waar onlangs de eerste reageerbuisbaby werd geboren. De artsen melden een succespercentage van 10. Het Academisch Ziekenhuis bij de Vrije Universiteit is sinds kort begonnen met een proefjaar waarin vijftig mensen kunnen worden geholpen. De behandelingen hebben nog niet geresulteerd in een zwangerschap. Het probleem zit, vertelt projectleider en gynaecoloog Hompes, voornamelijk bij het terugplaatsen van het embryo in de baarmoeder. De hormoontherapie, het weghalen van de eicellen en de bevruchting tot embryo verlopen zonder noemenswaardige problemen. Toch worden de vrouwen na plaatsing van het embryo niet zwanger. In dat stadium is nog zoveel onzeker dat ook nauwelijks te zeggen valt waaróm ze nietzwangerworden. Of ook na dit proefjaar verder wordt gegaan hangt volgens Hompes voor een groot deel af van 'Den Haag'. Hij verwijst daarmee naar een uitspraak van de Ziekenfondsraad van februari 1985. De raad stelt voor IVF (nog) niet in het verstrekkingenpakket op te nemen maar gedurende drie jaar onderzoek en behandeling te subsidiëren. Dat zou betekenen dat ongeveer achthonderd paren geholpen zouden kun-

nen worden. Er zijn echter acht academische centra in Nederland die allemaal voor deze subsidiëring in aanmerking willen komen. Staatssecretaris Van der Reijden heeft, tot groot ongenoegen van deze centra nog geen plaats(en) aangewezen waar men met IVF mag starten. De Raad wil overigens dat indien mogelijk, éérst een eileideroperatie wordt verricht, en pas als deze na een jaar nog geen resultaat oplevert, in vitro fertilisatie. Een eileideroperatie maakt ook een volgende zwangerschap mogelijk, levert in combinatie met IVF betere resultaten en is over het geheel genomen 'goedkoper'. Er van uitgaande dat jaarlijks 1.900 vrouwen worden geholpen, levert IVF 380 kinderen op. Per kind is daarmee een bedrag van ƒ 82.000 gemoeid (poliklinisch: ƒ 60.000). Daarbij zijn de gevallen waarbij geen zwangerschap ontstaat dus meegerekend (iedere vrouw krijgt drie 'kansen'). Het totale resultaat van geslaagde eileideroperaties én IVF zal volgens de verwachtingen resulteren in 730 kinderen. De kosten per kind zijn dan ƒ 42.000 (poliklinisch: ƒ 35.000). Paren die voor een IVF-behandeling in aanmerking willen komen, betalen ƒ 5.500, ongeacht het resultaat. Ook een commissie van de Gezondheidsraad heeft inmiddels, op verzoek van staatssecretaris Van der Reijden, een interim-advies uitgebracht over IVF. De Gezondheidsraad adviseert een begin te maken met de behandeling van IVF, maar alleen bij paren waarbij de eileiders van de vrouw beschadigd zijn. In andere gevallen van onvruchtbaarheid (bij voorbeeld onvoldoende fertiliteit van de man) adviseert de Raad het gebruik van donoren. Deze moeten in principe anoniem zijn, al moet het centrum zijn (of haar) gegevens opslaan onder voldoende privacy-bewaking. Paren willen, als zij besluiten tot nog een kind, dat meestal van dezelfde donor hebben. Bovendien vindt de Raad het nodig dat in verband met erfelijke ziekten de gegevens over het genetisch materiaal van de donor ergens liggen opgeslagen.

waard voor een volgende poging. In Rotterdam is bij voorbeeld al een 'c//epi/riesfivee//ng'geboren. De problemen ontstaan pas als medici te kennen geven de overgebleven embryo's te willen gebruiken voor experimenten. Edwards vindt dat experimenten met embryo's geoorloofd zijn tot ze ongeveer een maand oud zijn, omdat dan het centraal zenuwstelsel zich begint te ontwikkelen. De Gezondheidsraad vindt experimenten, gericht op een verbetering van de IVF-techniek, in principe geoorloofd. Wél moeten de personen van wie de ei- en zaadcel afkomstig zijn, daarvoor schriftelijk toestemming geven. Tevens moet de ethische commissie van de instelling waar de IVF heeft plaatsgevonden, toestemming geven. Het bestuur van het VU-ziekenhuis, dat onlangs zijn goedkeuring gaf aan de introductie van IVF stelt: "Zonder een nadere beslissing door bestuur en directie, zal niet worden overgegaan tot het invriezen van niet gebruikte embryo's." Over experimenteren spreekt het bestuur zich niet uit. Dr. H. Terborgh-Dupuis, die ook op het symposium in het AMC sprak, vond dat de samenleving duidelijke regels moet stellen omtrent het eigendom van de embryo's. Zij waarschuwde tegen het verworden van het embryo tot een middel, in plaats van een doel. Prof. dr. H. M. Kuitertls eveneens terughoudend op het gebied van het experimenteren. In 1982 reageerde hij op een voorstel van dr. Edwards om menselijke embryo's te kweken voor het leveren van reserveonderdelen voor transplantaties. "Een dergelijke toepassing is uit den boze v\/egens het gebrek aan respect voor het menselijk leven dat eruit spreekt", aldus Kuitert in Ad Valvas. Dr.A.Th.Alberda vanhetRotterdamst Dijkzigtziekenhuis verricht een laparoscopie. De eicel wordt verwijderd met behulp van de zwarte „paktang" en zal via het witte slangetje belanden in het flesje uiterst rechts. Met behulp vandekijkbuis(„ia' paroscoop") linl<s op de foto, heeft dr. Alberdazichtopde inwendige verrichtingen (Evert de Vries)

Ook dr. A. Noordegraaf, die in principe en onder een aantal voorwaarden niet afwijzend staat tegenover in vitro fertilisatie, wijst experimenteren af. "Hier is ons een grens gesteld, die wij niet mogen overschrijden, ook niet in die gevallen, waarin het experiment ten doel heeft onderdelen te kweken, om volgroeide mensen een verderleven mogelijktemaken. Ook al is hier sprake van een goede, ja, zelfs edele intentie, het edele doel rechtvaardigt niet het middel van de vernietiging van wordend menselijk leven." Dr. Edwards, die in het AMC verslag deed van de laatste vorderingen op dit gebied, vindt dat de grootste zonde die je met IVF kunt begaan "het implante-

ren in de baarmoeder van een embryo met een chromosale afwijking" is. Om deze zonde te voorkomen zullen de embryo's vooraf onderzocht en geselecteerd moeten worden. Daarbij kan het ook van belang zijn het geslacht van het embryo te weten te komen. Om bepaalde sekse-gebonden ziekten te voorkomen, zegt Edwards. Hij stelt ook dat IVF de kunstmatige inseminatie volledig kan vervangen. Want, ethisch gezien is het volgens hem beter als de vader van een gezin ook de biologische vader is. Voor Edwards geldt dus ook ten dele wat voor een aantal Nederlanctee instellingen geldt, namelijk dat zij IVF alleen willen toestaan bij

¥e milen niet diSirimlnez

heteroseksuele paren die een duurzame relatie hebben. Lesbische paren of alleenstaande vrouwen kunnen zich dus vrijwel nergens voor IVF laten behandelen. Het is, zeker bij Edwards, die verregaande voorstellen doet wat experimenteren betreft, opmerkelijk dat hij zo vasthoudt aan het 'ethisch' gezichtspunt van IVF binnen gezinsverband. Te meer daar hij het draagmoederschap als een uitkomst ziet voor vrouwen ouder dan veertig jaar.

Woede Ethische en andere bezwaren omtrent in vitro fertilisatie kunnen bij kinderloze paren die via deze techniek nog een laatste kans kunnen krijgen, veel woede oproepen. Zi'j zien de techniek als een eenvoudige methode die onvruchtbaarheid verhelpt, niets meer en niets minder. Om hun belangen te bundelen is op 23 maart jl. óe Nederlandse Vereniging voor Reageerbuisbevruchting opgericht. Het doel van de vereniging is voorlichting geven om mensen bewust te maken van de mogelijkheden die er zijn. Zij bemiddelt bij problemen tussen arts en 'patiënt' en probeert pressie uit te oefenen bij besluitvormende organen zoals de Ziekenfondsraad en het Ministerie van WVC. Wieke Vermeiden, een van de oprichters, heeft kinderloosheid zelf aan den lijve ondervonden. "Er heerst een enorm taboe op kinderloosheid in onze samenleving. Wij willen mensen die in een dergelijke situatie zitten en daar veel narigheid van ondervin-

Diepvriestweeling In de meeste gevallen worden bij in vitro fertilisatie meer eitjes weggehaald en bevrucht dan er worden teruggeplaatst. Ethische kanttekeningen bij IVF hebben met name op dit aspect betrekking. Want wat gebeurt er met de niet teruggeplaatste embryo's? In een aantal gevallen worden deze ingevroren en be'i.'é

VU-Magazine 14(1984) 6 juni 1985

vu-Magazine 14(1984) 6 juni 1985 i ^ t e

223

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen