VU Magazine 1986 - pagina 308

bij de katholieke uitgever Paul Brand een brochure van Brouwer die de titel droeg 'De Spaansche burgeroorlog, zijn oorzaak en mogelijke gevolgen'. In conservatieve kring, waar lange tijd waarde was gehechte aan het oordeel van Brouwer inzake de toestand in Spanje, werd het werkje aanvankelijk positief ontvangen. Toen echter duidelijk werd dat Brouwer langzamerhand 'links' werd, kon er geen gunstig oordeel meer af. Er werd fel tegen geageerd. Achteraf gezien is dat overdreven. Tussen de verschillende brochures die ter linker-en ter rechterzijde werden uitgegeven in Nederland is 'De Spaansche burgeroorlog' een zeldzaam stukje onpartijdige beschrijving. Uit het boekje blijkt dat men terecht grote waarde hechtte aan het oordeel van Brouwer. Met kennis van zaken worden de standpunten van alle partijen in het conflict belicht. Brouwer blijft, ondanks dat hij langzamerhand meer sympathie gaat opbrengen voor de Republikeinen dan voor de nationalisten, geloven in de morele leiding van de katholieke kerk. Aan het einde van zijn boekje schrijft hij: 'Wanneer Accion Catolica (een katholieke lekenbeweging) binnen de geest van Spanjes grote theologen en mystici wordt geleid, dan heeft de kerk geen militair geweld meer nodig om zich tegen het volk te beschutten, maar dan zal het volk haar als een geestelijk instituut eerbiedigen'. Katholiek Nederland moest echter niet veel meer van Brouwer hebben nadat hij zijn ommezwaai had gemaakt. Het verschijnsel 'linkse' of progressieve katholiek was toen nog niet gangbaar. Tegelijkertijd bleek Brouwer zich ook in het linkse kamp niet thuis te voelen. Hij hield weliswaar lezingen voor linkse groeperingen, maar in zijn ideeën was geen plaats voor bij voorbeeld een arbeidersbeweging. Zijn sympathie voor de Republikeinen kwam voort uit objectieve waarneming, maar de linkse cultuur sprak hem niet aan. Johan Brouwer is de enige Nederlandse auteur die een gedeelte van een roman heeft gewijd aan de burgeroorlog in Spanje. Het boek, 'De schatten van Medina Sidonia', heeft een mystieke inslag. Zo was ook de visie van Brouwer op de politiek van zijn tijd. Hij had geen heldere economische of politieke visie. Hij had een romantische blik, gecombineerd met een analytisch vermogen. Communistenangst Het is niet zo verwonderlijk dat iemand, die eigenlijk afkomstig was uit conservatieve kringen, geen ideologisch onderdak kon vinden in Nederland. De verzuiling was in die tijd veel verder doorgevoerd dan nu. Stellingname tegen Franco betekende automatisch dat men bij de linkse partijen met hun socialistische of communistische wereldbeeld terecht kwam.

270

Piet Laros (midden) in de Spaanse bergen, met twee mede-interbrigadisten: vijftig jaar geleden een juiste taxatie gemaakt

Ter rechter zijde was er voor een gematigd conservatief weinig actie te ondernemen. In de Tweede Kamer bij voorbeeld was weinig te doen over Spanje. Nederland had zich aangesloten bij de landen die een noninterventiepact hadden gesloten. Dat betekende dat men om de wereldvrede te bewaren er van af zag om zich in de Spaanse binnenlandse aangelegenheden te mengen. Men sloot daarbij de ogen voor het feit dat bekend was dat Italië en Duitsland het noninterventiepact met voeten traden en Franco met veel modern militair materiaal steunden. Alleen de NSB-fractie in de Tweede Kamer, was tegen het non-interventiepact. Zij maakten gebruik van de angst voor communisten en gaven herhaaldelijk de mening te kennen dat Franco geholpen diende worden om het gevaar van een 'tweede Rusland' in Europa te voorkomen. Het inspelen op de communistenangst had wel enig effect ter rechterzijde. Alleen de Vrijzinnig Democratische Bond verwoordde het standpunt, dat verder te lezen viel in De Groene, De Nieuwe Rotterdamse Courant en de Haagse Post, namelijk dat een communistische regering in Spanje minder gevaarlijk kon zijn dan een fascistische. De andere rechtse partijen dachten daar anders over. Zij kozen min of meer de zijde van Franco, zonder overigens tot militaire steun te willen overgaan. De rechtse pers — Telegraaf, het Algemeen Handelsblad, De Volkskrant en de Maasbode — verdedigden ook de opstandelingen. Alleen De Tijd nam een aarzelend standpunt in. In de ogen van veel mensen ter linkerzijde was de non-interventiepoltiek een onrechtvaardige zaak. Niet alleen maakten zij zich

zorgen over de Republikeinen die steeds meer terrein verloren en wonden zij zich op over de oneerlijke concurrentie van de Duitse en Italiaanse hulp die Franco kreeg, ook acties ten behoeve van de burgerbevolking van Spanje werden er door bemoeilijkt. Zodra men enige politieke kleur deed vermoeden, liep men het gevaar dat de actie verboden werd. Zo ontstond een rel toen in Hilversum een dag werd georganiseerd waarop men het geld bij elkaar hoopte te krijgen voor een ziekenauto. Op het voertuig werd vermeld dat hij bestemd was voor de Republiek Spanje. Op last van de politie moest deze tekst worden afgedekt. Gebeurde dat niet dan zou de bijeenkomst worden opgebroken door de handhavers van de openbare orde. Toch kwamen er wel hulpacties tot stand. 'Hulp aan Spanje' was een grote, grotendeels door SDAP-leden opgezette organisatie, die medicamenten, voedsel en kleding opstuurde. Binnen communistische kring ging de hulp veel verder. Daar placht men door middel van raambiljetten mensen op te roepen om Spanje op alle mogelijke manieren te steunen. Bovendien hadden de CPN'ers ook een fonds voor de familie van Spanjestrijders. Ten tijde van de Spaanse burgeroorlog waren er in de Tweede Kamer drie partijen die links te noemen waren. De SDAP was een partij van betekenis met tweeëntwintig kamerzetels. De Tweede Kamer had in die tijd nog maar honderd zetels. De Communistische Partij Nederland kon zich in die dagen gelukkiger prijzen dan tegenwoordig. Ze had toen vier kamerzetels. Daarnaast was er destijds de Revolutionair-Democratische Arbeiderspartij (RSAP), een fusie van een afsplitsing van de SDAP met een afsplitsing van de CPN. Zij had een zetel, die bij de ver-

VU-MAGAZINE - JULI/AUGUSTUS 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen