VU Magazine 1987 - pagina 235

gaan met de gegevensstroom is volgens hem een belangrijke beslissing met ingrijpende gevolgen. Als we verzuimen die beslissing te nemen, wordt dat voor ons gedaan: "De ontwikkeling wordt nu bepaald door mensen in de industrie en niet door de maatschappij. Dat komt doordat men zich niet niet realiseert dat er iets te kiezen valt. En in zekere zin is het daarvoor al te laat. De ontwikkeling is al in gang gezet. Er is al veel geïnves-

'Men realiseert zich niet dat er iets te kiezen valt. En in zekere zin is het daarvoor al te laat.' teerd en het systeem verandert traag. De enige mogelijkheid die ik zie om er nog iets aan te veranderen is dat er een brede bewustwording ontstaat. Mensen moeten zich realiseren wat er aan de gang is. Misschien dat alle kranteartikelen van de laatste weken daaraan kunnen bijdragen."

O

ok op andere manieren probeert Chaum het publiek te bereiken. Zelfs het schrijven van populaire artikelen schuwt hij niet. De hoog aangeschreven computercrack publiceert binnenkort in een aantal populair-wetenschappelijke bladen. Collega's volgen

het allemaal met enige verwondering. Chaum is iemand waar ze niet om heen kunnen, maar zijn vreemde ideeën stuiten op scepsis. Velen geloven dat zijn plannen technisch onuitvoerbaar zijn. "Onzin," verdedigt Chaum zich, "wat je voor mijn plannen nodig hebt is al mogelijk. Je kunt het zo in produktie nemen." Als we de computer op grote schaal laten doordringen in de maatschappij dan moeten we het wel goed doen betoogt hij: "Het is gevaarlijk om alles wat we vroeger op papier deden op precies dezelfde manier met de computer te doen." Het kan geen kwaad met een briefje van vijfentwintig de melkboer, apotheker of boekhandelaar te betalen. Maar vervang je het anonieme bankbiljet argeloos door een elektronisch betalingssysteem dan weet de bank plotseling precies wat je waar en wanneer hebt gekocht. Wie kwaad wil heeft de gegevens voor het oprapen. Chaum: "Je kunt natuurlijk wetten maken om het gebruik van de computer te beperken en zo de gevaren binnen de perken te houden, maar dat is kortzichtig. Het zou zonde zijn, want je mi.st dan veel mogelijkheden die de techniek biedt.'' Deze uitspraak kenmerkt de ware wetenschapper: de computer is voor Chaum water en vuur tegelijk. Met een ingenieus ontworpen cryptografisch systeem biedt hij daarom een technisch antwoord op het in zijn visie zuiver technologische probleem. In de toekomst moeten we volgens Chaum zelf onze persoonlijke

Woordenboek Wetenschappers zijn vaak uitblinkers in onbegrijpelijke uiteenzettingen en wollig taalgebruik, gegarneerd met vakjargon. Het is een verrassing als je een geleerde treft die zijn gedachten moeiteloos in heldere spreektaal weet te vertalen. De verrassing is des te groter als het een computerdeskundige betreft. David Chaum is zo'n uitzondering. Wiskundige codering vergelijkt hij in een populair artikel met alledaagse dingen. De ingewikkelde principes waarvan zelfs deskundigen de essentie ontgaat, illustreert hij met woordenboeken en trucs met enveloppen en carbonpapier. Bovendien maakt hij er grappige tekeningetjes bij. Als mensen berichten versturen dan moet niet alleen het bericht zelf geheim zijn. Het is volgens Chaum van groot belang dat niemand erachter kan komen wie de ontvanger is. Aan de hand van een woordenboek illustreert hij dit centrale thema in zijn werk. Het bewuste lexicon bestaat uit twee delen. In het eerste wordt ieder Nederlands woord in een onbekende taal vertaald. Met het tweede deel kun je het daarna weer terug vertalen. Aan vrienden, kennissen en zakenrelaties stuur je nu het eerste deel. Willen ze je een berichtje sturen, dan kunnen ze het ermee ccxleren. Daarna wordt het huis aan huis bezorgd, zodat niemand weet voor wie het bestemd is. Toch kan alleen degene die het tweede deel heeft bericht ontcijferen. In deze vorm lijkt het misschien een belachelijk idee om in de toekomst zo te moeten corresponderen. Volgens Chaum is het met computertechniek en slimme wiskunde mogelijk dit sy.steem in te voeren bij de toenemende communicatie tussen computers. Het zal zelfs noodzakelijk worden als de automatisering verder voortschrijdt. ~L

14

gegevens beheren. Ieder krijgt een piepkleine computer in zijn broekzak om de privézaken te behartigen. Als je een zeilboot bestelt, een bekeuring incasseert of bij de apotheekje medicijnen ophaalt doe je dat niet onder vermelding van naam en adres, maar via je computertje. Het systeem werkt zo dat niemand kan nagaan wat je doet en laat. Het is wiskundig een prachtsysteem, maar zul er veel mensen zijn die er mee overweg kunnen? Chaum: "Ik denk niet dat iedereen het helemaal zal begrijpen maar bij mijn systeem kan iedereen, als men wil, tenminste controleren dat het werkt. Zoals het nu is wordt je gedwongen niet alleen te vertrouwen op de techniek maar ook op de mensen die zich daarvan bedienen. Je moet erop vertrouwen dat er niet geknoeid wordt. In de nieuwe benadering hoeft men alleen zijn eigen computer te vertrouwen. Maar moet je uiteindelijk niet altijd op anderen vertrouwen in deze ingewikkelde maatschappij? Chaum veert op en verheft zijn .stem: "Ja, dat klinkt leuk in popsongs: 'Everybody has to tru.st some-

'Het is gevaarlijk om alles wat we vroeger op papier deden op precies dezelfde manier met de computer te doen.'

Yhql, ylgl, ylfl Het geheimschrift is bijna even oud als het schrift zelf. .Mensen hebben er altijd behoefte aan gehad om hun berichten voor anderen verborgen te houden. In het oude Egypte putten koninklijke schrijvers zich uit om in zo onbegrijpelijk mogelijke taal de graftombes van hun farao's vol te schrijven. Het was een teken van majesteitelijke waardigheid als niet de eerste de beste leerling het 'dodenboek' kon lezen. Chinezen beschreven minuscule snippertjes papier of zijde en versmolten dat in was. Ingeslikt bleef het bericht zo uitstekend verborgen voor onbillijke koningen of rebellerende legers. Julius Caesar was zijn vijanden te slim af met een simpel geheimschrift. In een bericht dat hij aan zijn vriend Cicero stuurde, verving hij elke letter door de letter die drie plaatsen verderop in het alfabet stond. In plaats van a schreef hij e, b werd f, enzovoorts. De boodschap \enï, vidi, vici luidt in zijn geheimschrift yhql, ylgl, ylfl. Cicero hoefde bij elke letter alleen maar drie plaatsen in het alfabet terug te tellen om te weten dat zijn vriend "kwam, zag en overwon." Caesar's geheimschrift was niet zo veilig. Er ontstonden dan ook ingewikkelder schema's om letters te vervangen. Machines versnelden dat. Eerst nog bescheiden, met twee alfabetten die op schijfjes tegen elkaar in draaiden. Later kwamen er schrijfmachines met een wirwar aan palletjes en tandwielen, die bij elke aanslag verdraaiden. In de tweede wereldooriog waren zulke apparaten heel populair. De Duitsers gebruikten hun beruchte 'enigma': snel en onontcijferbaar. Geallieerden wisten er geen raad mee, tot ze een onderzeeër buit maakten die een enigma aan boord had. Maandenlang konden ze alle Duitse berichten probleemloos lezen. Vlootbewegingen en bombardementen werden zo voorspelbaar. Ze waakten er zorgvuldig voor dat de Duitsers niets in de gaten kregen en argeloos verder seinden. Zelfs een bombardement op een Engelse stad mocht om die reden niet worden verhinderd. Na de ooriog werden geheimschriften zo perfect, dat het niet meer helpt om codeermachines in handen te krijgen. Het geheim zit hem in de manier waarop ze ingesteld worden. Het Amerikaanse Instituut \oor Standaardisatie heeft zelfs een norm vastgesteld, zodat iedereen met behulp van hetzelfde, uitgeteste geheimschrift, via elke willekeurige homecomputer, tóch een gegarandeerd veilige corespondentie kan voeren. Zelfs de grootste computers hebben er jaren voor nodig om zulke berichten te ontraadselen. iJ

Crvpt(/grafi.sch instrument ontworptn dfwr de zestiendeeeuwse Italiaan Porta. De binnenring werd bij het coderen telkeas een positie gedraaid. Een van de beroemdste geheimschriften, afkomstig van de .Middeleeuwse schrijver en wetenschapper Geofïrev Chaucer fl34«-14(W).

Binnenkort betalen we bij de bakker met ingewikkelde getalen. Automatisch betalen; gemakkelijk maar gevaarlijk, foto AVC/VX' [Je giromaat: een uitvinding van de Postbank. .Met een giropasje en een speciale cijfercombinatie haalt men geld 'uit de muur'. I Foto Bram de Hollander

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen