VU Magazine 1987 - pagina 243

N

gaan werken. Dat laatste is niet zo'n vreemde veronderaast commercialisering voorzien velen nog een stelling, want toen de plannen van de Nijmeegse uroloog ander gevaar van bezuinigingen in de gezondöoerema voor een aantal in samenwerking met Vroom en heidszorg, namelijk de steeds grote wordende Dreesmann op te zetten Medi-Centra bekend werden, noodzaak tot selectie van diegenen die wel en degenen schrokken de naburige ziekenhuizen zo, dat zij snel als die niet voor een behandeling in aanmerking komen. De service aan het publiek avondspreekuren instelden. groeiende mogelijkheden van de techniek in de gezondheidszorg staan in schril contrast met de geringere financiële middelen. eze situatie is overigens nog lang niet zo ernstig Van groot belang bij de selectie zijn de criteria die 'men' als die in Groot-Brittannië en de Verenigde Sta- aanlegt om de gelukkigen te bepalen die voor de behanten. De Engelse National Health is weliswaar een deling in aanmerking komen. Door de hele gezondheidsvoor ieder bereikbare volksverzekering, maar wie het geld zorg zijn trouwens al op vele terreinen momenten ingeheeft, verzekert zich vaak particulier bij. De Engelse pre- bouwd waarop bepaald wordt of iemand wel of niet wordt mier Margaret Thatctier haalde zich enige tijd geleden de toegelaten. Een strikt medisch criterium ligt natuurlijk woede van veel Engelsen op de hals toen zij zich voor een voor de hand, maar er zijn stilzwijgend ook andere criteria kleine operatie liet behandelen in een privé-kliniek in binnengeslopen, die met medische geschiktheid heleplaats van een gewoon ziekenhuis. In de VS is de situatie maal niets te maken hebben. Het mooiste voorbeeld hiernog veel erger. Al bijna de helft van de ziekenhuizen al- van is nog steeds - alweer - de in vitro fertilisatie. Vrijwel daar wordt op commerciële basis gerund. De Humana-ke- alle ziekenhuizen waar men voor deze behandeling teten heeft als service aan de 'klant' bedacht dat wie niet recht kan, eisen een stabiele, heteroseksuele relatie van binnen een minuut op de eerste hulp afdeling wordt gehol- degene die zich aanmeldt. Een criterium, dat alles te mapen, een korting op de rekening krijgt, die het verplegend ken heeft met de opvatting van artsen over de beste oppersoneel wordt geacht bij te passen. groeimogelijkheden van kinderen. Ook het voorbeeld van de Health Maintenance Organiza- De Nederlandse harttransplantatieteams ontwikkelden tions spieekl nogal aan. Deze functioneren als een soort onlangs een intern document waarin de voorwaarden 'medische aannemers'. Voor een bepaald bedrag leveren stonden op grond waarvan men in aanmerking kon komen zij een bepaalde hoeveeldheid hulp, uiteraard in concurvoor een harttransplantatie. Volgens Vrij Nederland, dat rentie met anderen. Het uiteindelijke resultaat van deze de hand legde op het document, gaat het hier niet alleen ontwikkelingen, zo menen de critici, kan geen andere zijn om normen die te maken hebben met de medische gedan een schrijnende tweedeling die de ongelijkheid alleen schiktheid van de persoon in kwestie, maar met normen maar zal doen toenemen. omtrent iemands functioneren in de samenleving. Zo Oud-VU hoogleraar dr. H.J. van Aalderen staat zeer scep- maakt iemand ouder dan vijftig, weinig kans op een dertisch tegenover deze ontwikkelingen. In Vrij Nederland gelijke operatie, en wie regelmatig een beroep heeft geluchtte hij zijn hart in antwoord op de vraag waarom com- daan op een psychiater, of anderszins emotionele problemercie in het bedrijfsleven wel, maar in de gezondheids- men heeft, lijkt ook niet boven aan de wachtlijst te komen. zorg niet mogelijk is: "Omdat in het bedrijfsleven de strijd Alcoholisme en drugsmisbruik zijn evenmin een aanbevealtijd uitgevochten is over de ruggen van de laagstbetaalling, en alleenstaanden zullen minder snel voor een operatie in aanmerking komen dan gehuwden met kinderen. En tenslotte moet de betrokkene de Nederlandse taal machtig zijn, hetgeen natuurlijk grote groepen mensen uit de Nederlandse samenleving uitsluit.

D

'Stress en relatieproblemen zijn beroerd, maar kunnen veelal effectiever door de persoon zelf dan door een hulpverlener worden aangepakt.'

den heen. Zij doen het slechte en vuile werk. Zij wonen in de naarste omstandigheden. Zij raken werkloos omdat machines hun plaats in beslag nemen. Natuurlijk, ze krijgen een uitkering zodat ze niet de hongerdood behoeven te sterven. Maar, kijk naar de WAO'ers, de vrouwen in de bijstand. Ze raken voortdurend verder achter. Na vijf of tien jaar verkrot het huis, valt de wasmachine in elkaar. Dan is er echte armoede. Zo zal het ook gaan met de gezondheidszorg die de commissie-Dekker voorstaat. In de Verenigde Staten bestaan al de nodige ervaringen. Daar heeft onderzoek aangetoond dat na verloop van een aantal jaren de gezondheidstoestand van mensen die eigen bijdragen moesten betalen, verslechterde. Want mensen met een laag inkomen zijn geneigd allerlei risico's voor zich uit te schuiven. Ze verzekeren zich veel minder of helemaal niet."

22

De arts-patient relatie veronderstelt namelijk dat de arts onvoorwaardelijk opkomt voor de belangen van de patient. Als de arts ook nog eens rekening zou moeten houden met een eventueel 'nut voor de samenleving', wordt de patient middel in plaats van doel. Bij de discussie over criteria op grond waarvan beslissingen moeten worden genomen mogen dus niet alleen artsen worden betrokken. Het criterium 'medische geschiktheid' heeft vaak alleen te maken met een economisch principe, waarbij zij die het hoogste rendement opleveren (weinig aandacht, tijd en geld nodig) medisch het geschiktst zijn. De 'mate van' medische geschiktheid zou wat dat betreft een betere aanduiding zijn. Het gezond versus ongezond geleefd hebben zou als criterium gebruikt kunnen worden om rokers een verdere behandeling te ontzeggen bij bijvoorbeeld hart- en vaatziekten. Probleem Is echter, dat ook andere leefwijzen dan onderzocht zouden moeten worden, zoals niet te vet eten, vermijden van stress en weinig alcohol gebruiken. Om dit te onderzoeken zou een 'medische politie' in het leven moeten worden geroepen, en dat levert het gevaar van verregaand paternalisme op. Als het gaat om iemands verdienste voor de samenleving, zijn de afwegingen wel zeer moeilijk te maken. Bepaalde verdiensten, het aantal mensen dat van iemand afhankelijk is en leeftijd, zijn dergelijke criteria. Maar wie bepaalt de keus tussen "een middelmatige moeder van vijf kinderen en een ongehuwde belangrijke onderzoeker"? Brons wijst er op dat een groter nut voor de gemeenschap niet verward moet worden met een groter nut voor een bepaald deel van de gemeenschap. De opbrengst in 'meer nut voor de gemeenschap' weegt bovendien niet op tegen de prijs die daarvoor betaald moet worden. Hij vindt het criterium 'sociale waarden' onaanvaardbaar, "een perspectief waarvan velen dachten dat het definitief achter ons ligt". Ervaringen met dit criterium in de Verenigde Staten wezen uit dat allerlei oneigenlijke argumenten gingen meespelen, zoals de mate van iemands kerkbezoek.

'Mensen met een laag inkomen zijn geneigd allerlei risico's voor zich uit te schuiven.'

E

en keuze kan volgens Brons alleen gemaakt worden op grond van gelijkheidscriteria. Een mogelijk criterium is om niemand meer te helpen, als toch niet iedereen kan worden geholpen, maar het zal duidelijk zijn dat dit indruist tegen de fundamenteelste ethische intuilies. Een tweede mogelijkheid is diegenen te behandelen die zich het eerste aanmelden. Een nadeel van dit principe is dat sommigen zich eerder kunnen aanmelden dan anderen, bijvoorbeeld omdat de huisarts de ziekte bij de een eerder onderkende dan bij de ander. Brons kiest uiteindelijk voor het derde systeem: loten, al dan niet gewogen op grond van de mate van medische geschiktheid. De voordelen daarvan zijn volgens hem dat er geen selectie plaatsvindt op grond van bepaalde vooren afkeuren, dat artsen worden ontheven van de zware beslisverantwoordelijkheid, de verwarring en misbruik over de 'sociale criteria' wordt opgeheven, ieder evenveel kans heeft en tenslotte kan de afgewezene er wellicht meer vrede mee hebben dan wanneer de afwijzing was geschied op basis van een 'sociaal criterium'. Op dit systeem bestaat veel kritiek; het zou een 'ontmenselijkt beslissingssysteem' zijn. De weigering om een keuze te maken berust volgens de voorstanders juist op een consequente ethische afweging: in geval van een schaarse levensreddende behandeling komt het geen mens toe een keuze te maken omtrent de waarde van een mensenleven. Loten sluit niet uit dat iemand een slechtere kans Een modern ziek heeft dan een ander, het sluit wel uit dat iemand helemaal huis: zal ooklifer^de geen kans maakt. In een systeem als dat van de huidige gevreesde tweedegezondheidszorg is een keuze gemaakt op grond van lo- ['^"S^^ich doorzetten, hoe afschuwelijk ook, misschien de minst slechte. D FOIO'SAVC/VU

E

en wachtlijst wordt dus niet 'zomaar' samengesteld, maar vloeit voort uit wenselijkheden die artsen formuleren als het gaat om de vraag wie het meest geschikt geacht wordt voor een behandeling. Voor etnici en filosofen vormt de samenstelling van een wachtlijst de kern van de vraag naar de verdeling van de schaarse middelen in de gezondheidszorg. De arts en filosoof fc/zerd Brons hield daarover in Intermediair onlangs een boeiend betoog. Iedereen zal het ermee eens kunnen zijn, schrijft hij, dat de ernst van de ziekte bepalend is voor de toewijzing van schaarse middelen. Een probleem is echter, hoe het leed dat verschillende ziekten aanrichten, met elkaar vergeleken kunnen worden, zodat een bepaalde rangorde valt aan te brengen. Van enig nuttigheidsprincipe (voorrang geven aan de groep die met de minste middelen te behandelen is) kan naar zijn mening geen sprake zijn, alleen met de ernst en omvang van de aandoening mag rekening worden gehouden. Daarbij mag de arts volgens hem hierin geen beslissingen nemen. VU-MAGAZINE — JUN11987

Ë

I

Inwendige

^

geneeskuride

^

«Berasne inwendige seiKsslainde

•;

^^^Kiii

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen