VU Magazine 1988 - pagina 161

weg beschreven in het verhaal De Gedaanteverwisseling waarin de ambtenaar Gregor Samsa op een ochtend wakker wordt en ontdekt dat hij veranderd is in een kever die vervolgens steeds kleiner wordt. Ook deze dierverhalen zijn vaak allegorisch-symbolisch geïnterpreteerd. De dieren van Kafka symboliseren echter niets, het gaat hen alleen om het é^itr-worden, de beweging die tegelijk vluchtweg is. Geen metafoor maar metamorfose, zoals Deleuze en Guattari zeggen. Kafka kiest voor de machteloosheid. Dat is een strategie die hem door het grote wordt opgedrongen maar waar zich ook een uitweg bevindt. De beweging van Kafka is er een naar het verdwijnpunt toe; een beweging naar het bijna onzichtbaar kleine wat door het grote, de macht, niet meer gezien wordt en dus hopeVU-MAGAZINE—APRIL 19

lijk met rust wordt gelaten. Bovendien is het kleine dier absoluut ongevaarlijk en zal nooit in de verleiding komen om anderen geweld aan te doen. Adorno: "Kafka verheerlijkt de wereld niet door zich aan haar te onderwerpen, hij verzet zich tegen haar door geweldloosheid. Daarmee geconfronteerd moet de macht uitkomen voor wat zij is, en daarop alleen is zijn vertrouwen gebaseerd." En de wijze waarop dat exces van de macht beschreven wordt, het beklemmende karakter ervan, maakt het lezen van Kafka tot zo'n ongehoord intense ervaring.

aar je hoeft Kafka tegenwoordig niet meer te lezen om hem toch te kennen, zo lijkt het. Kafka is een begrip geworden. Zelfs de eerste de beste onheilsprofeet die verder nooit een boek inbladert, weet op gepaste momenten te reppen over 'Kafka-achtige toestanden'. De toehorenden weten dan dat hij het heeft over een onontwarbare bureaucratie en een gevoel van vervreemding bij het individu. Daarbij wordt Kafka ook nog al eens gezien als degene die de opkomst van de totalitaire staat voorspeld heeft. Kundera beweert echter dat Kafka niets voorspeld heeft en alleen maar heeft gezien wat 'ergens achteraf al bestond. "Hij wist niet dat zijn zien ook vooruitzien was. Hij had niet de bedoeling een sociaal systeem te ontmaskeren. Hij bracht alleen de mechanismen aan het licht die hij kende uit de per-

M

Kafka op zesjarige leeftijd: onmetelijli treurige ogen.

soonlijke en micro-sociale praktijk , j i 1 j van de mens, zonder te bevroeden dat de latere ontwikkeling van de Geschiedenis deze in werking zou stellen op haar grote toneel." In die gepopulariseerde opvatting over het Kafka-eske wordt die vervreemding doorgaans voorgesteld als iets rampzaligs, iets wat zo snel mogelijk moet worden opgeheven. Dat zou voor Kafka een te gemakkelijke weg zijn: je loopt gewoon over naar de kant van de macht, of zelfs naar de kant van een tegenmacht die het beste voor heeft met de onmondigen, en bouwt daarmee tegelijk een pantser op tegen elke

Milan Kundera: geen symbolen, maar bittere realiteit. Foto ABC

27

Tekening van Kaflca op de omslag van het boek 'Brief aan mijn vader.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen