VU Magazine 1988 - pagina 415

verleden van de CHU een aanwinst voor de politieke geschiedschrijving. Daarnaast is het interessant dat de schrijver een poging waagt 'zijn' partij te toetsen aan de theorie van verzuiling van Lijphart. Met andere woorden, past de CHU en haar achterban, gezien over de periode 19171967, in het zuilenpatroon dat Lijphart hanteert? De gangbare verzuilingstheorieën gaan er vanuit dat de top van elke maatschappelijke zuil gevormd wordt door de poHtieke partij en dat deze tevens fungeert als brug naar de andere zuilen. Zo neemt de KVP (RKSP) op nationaal terrein de honneurs waar voor haar katholieke achterban; zo is de ARP het politieke sluitstuk van een bouwwerk van gereformeerde organisaties; zo konden de socialisten rekenen op de SDAP en later de PvdA en de rest krijgt gemakshalve het etiket 'neutraal' (of hberaal) opgeplakt. Met de positiebepaling van de CHU komt Lijphart in de problemen. De CHU had een minimale organisatiegraad, de Hervormde Kerk waartoe haar aanhangers in meerderheid behoorden was sedert lange tijd al verbrokkeld en er bestonden weinig maatschappelijke organisaties van hervormde origine. De oplossing die Lijphart kiest is de CHU in te delen bij de protestantse zuil opdat zijn schema intact blijft. Dat dit op zijn minst discutabel is, laat de geschiedenis van de CHU zien.

T

wee fusies kwamen er aan te pas alvorens in 1908 de CHU ontstond. In 1903 vormden de Vrij-Antirevolutionairen (in 1896 afgesplitst van de ARP) van De Savornin Lohman samen met de CH-Kiezersbond de CH-Partij. Die partij ging vijf jaar later met de Bond van Friese CH-Kiesverenigingen op in de CHU. Het is niet toevallig dat men voor de verenigingsvorm van een unie koos en niet voor een partij. Het woord 'partij' had vooral bij de Vrij-Antirevolutionairen een bijzonder negatieve klank. Het conflict tussen ARP-leider Kuyper en Lohman dat uiteindelijk leidde tot het vertrek van de laatste uit de moederpartij, is moeilijk te begrijpen zonder de discussie over het functioneren van de ARP als partij en met name over het leiderschap van KuyVU-MAGAZINE—NOVEMBER 1988

per. De ontwikkehng van de ARP als 'pressiegroep' in het parlement en de overheersende en manipulerende manier van leiding geven door Kuyper, zagen Lohman c.s. met ongenoegen aan. In plaats van het, naar Engels voorbeeld, bevorderen van de 'partijmacht' in parlement én regering hebben Lohman en later ook de CHU altijd de voorkeur gegeven aan het staatsrechtelijke dualisme. In deze visie vervullen parlement en regering ieder een eigen rol waarbij ze onafhankelijk van elkaar moeten kunnen optreden.

O

ok voor het individuele CHkamerlid waren zelfstandigheid en ongebondenheid aan de achterban karakteristieke eigenschappen. Door deze mentaliteit was het moeilijk om CHU-leden in bepaalde hokjes (of zuilen) in te delen, terwijl het tevens verhinderde dat andersdenkenden al bij voorbaat werden buitengesloten. De CHU weigerde de bestaande scheidslijnen op politiek en levensbeschouwelijk gebied als definitief te beschouwen. En hiermee is tegelijkertijd het belangrijkste verschilpunt tussen de CHU en haar protestantse zusterpartij, de ARP, genoemd: de visie van de CHU op de antithese van Kuyper. Kuypers antithese voorzag in een scherpe scheiding tussen de christelijke en niet-christelijke bevolkingsgroepen. De pohtieke tactiek die hier mee samenhing ging uit van het behalen van de parlementaire meerderheid en dus het aangaan van coahties. Werd de meerderheid niet gehaald dan moest men de regering aan de 'paganisten' laten. De antithese imphceerde op deze manier de acceptatie van de neutrale staat, want als het getal niet toereikend was, moest men het regeerkasteel prijs geven. Dit nu raakte het hart van het beginselprogram van de CHU. Uitgaande van de visie van het protestantse karakter van de natie (zoals onder andere door de theoloog Ph. Hoedemaker geformuleerd) verzette de CHU zich tegen het opsplitsen van de bevolking in een christelijk en niet-christelijk deel. De oplossing was niet om zich in eigen kring terug te trekken, maar de eenheidsgedachte levend te houden. Hoewel deze opvattingen niet uitmondden in

Ue g e h a v e n d e

anti^lhese.

,,M[jn d i e r b a r e schepping heeft ; lijm ik hel ding w e e r a a n e l k a a r

een opportuun politiek alternatief voor de christelijke coalities, leidden ze wel tot een afwijkend standpunt van de CHU ten opzichte van twee kwesties: het onderwijs en het omroepbestel. Juist deze twee zaken zijn voor de verzuihngsdiscussie verhelderend en relevant. De CHU had als christelijke partij meegestreden in de schoolstrijd en het was de CH-minister J. de Visser, die in 1920 met de Lager Onderwijswet definanciëlegelijkstelhng tussen openbaar en bijzonder onderwijs re-

Op het gebied van de omroeppolitiek had de verdeeldheid binnen de CHU voor de partij, wat pohtieke invloed betrof, echt tragische gevolgen. gelde en daarmee het bestand bezegelde. De ontwikkeling op onderwijsgebied die in het interbellum plaatsvond, waarbij in toenemende mate de scholen van een bepaalde signatuur werden voorzien, stelde de CHU echter voor een keuze. Moest de CHU haar achterban stimuleren om mee te doen met de trend van de dag en een eigen (hervormd) stempel op de scholen drukken of moest men zich concentreren op de herkerstening van het openbaar onderwijs? Gezien het uitgangspunt van de partij, de bevordering van de eenheid 5

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen