VU Magazine 1989 - pagina 215

vaste medewerkers, bij voortduring roerend oneens geweest. Met name twee opvattingen daaromtrent stonden lijnrecht tegenover elkaar. De meest simpele was die welke vooral W.A.P. Smit met regelmaat en verve in Opwaartsche Wegen verdedigde: christelijke poëzie is poëzie van christelijke dichters, en daarmee uit. Voor met name zijn hteraire vakgenoot Klaas Hanzen Heeroma, die als dichter het pseudoniem Muus Jacobse voerde, was dat echter een al te ruimhartig criterium. Een dichtend christen is nog geen christelijk dichter, vond Heeroma. Dat predikaat verdienden in zijn ogen slechts poëten die hun talent volledig in dienst stelden van "God en Zijn gemeente".

D

dat verband bovendien tekenend dat niemand na de Tweede Wereldoorlog nog enig heil zag in heroprichting van het blad, althans niet met een zelfde streven in het vaandel. Het tijdschrift dat na '45 dienst zou gaan doen als literair podium voor protestants-christelijke auteurs, kreeg niet voor niets de veel minder pretentieuze titel Ontmoeting mee. Een veelzeggende titel vooral ook, omdat men daarmee impliciet een zekere pluraliteit in de opvattingen over 'christelijke kunst' erkende. En aan die erkenning heeft het, juist in de vóór-oorlogse periode, in de jongerenbent rond Opwaartsche Wegen ontbroken. Want wat had men zich eigenlijk zoal voor te stellen bij de term 'christelijke kunst'? Over die laatste vraag is men het in de redactie, zowel als in de kring der VU-MAGAZINE—MEI 1989

e laatste opvatting, én de weinig subtiele manier waarop Heeroma deze zijn mede-dichters dwingend oplegde, bleken goed voor een breuk. Die volgde dan ook spoedig. En in '36 brachten Heeroma en zijn medestanders een eigen 'Christelijk Letterkundig Maandblad' tot leven: De Werkplaats, geen blijvertje overigens met slechts twee jaargangen. Afgezien van déze tegenstelling, was er binnen de redactie van Opwaartsche Wegen nog wel meer splijtstof voorhanden, in de vorm van uiteenlopende opvattingen over wat in de kunst al of niet christelijk zou mogen heten. Zo was een deel der jongprotestanten - Van der Leek, Houwink, maar ook Van Randwijk nogal gecharmeerd van de theologie van Karl Earth; een theologie die, blijkens het oeverloos geruzie over de consequenties daarvan voor een specifiek christelijke letterkunde, kennelijk geen compromis toeliet. En dan was er ten slotte nog de visie van Gerrit Kamphuis die zijn, door weinigen begrepen, opvatting over christelijke poëzie ontleende aan de bij uitstek gereformeerde 'wijsbegeerte der wetsidee' van VU-filosofen Dooyeweerd en Vollenhoven. Poëzie was voor Kamphuis een "naar eigen wetten bloeiend gewas op het gebied van het protestantschchristelijk leven", waarover de theologie geen zeggenschap had. Christelijke kunst? Men is er bij Opwaartsche Wegen in ieder geval nooit uitgekomen. En dat is dan een waarschuwing voor al degenen die

in deze tijd Opwaartsche Wegen ten Redacteur Gerrit omstreelis voorbeeld zouden willen stellen voor Kamphuis 1925:'Een naar het bedrijven van een 'christelijke eigen wetten letterkunde'. Het onophoudelijk ge- bloeiend gewas'. krakeel hieromtrent in de boezem van de redactie, laat zien dat zo'n poging vroeg of laat tot mislukken is gedoemd. Men neemt in dat geval tenslotte altijd het één of het ander minder serieus. En aan de noodoplossing van een tijdschrift dat slechts ruimte biedt aan auteurs die dezelfde geloofsovertuiging zijn toegedaan, zal, zéker aan de kant van het lezend publiek, vandaag de dag nauwelijks nog behoefte bestaan. De grote populariteit in deze dagen van het fenomeen 'christelijke streekroman' en van bijvoorbeeld de gedichtenbundels van Nel Benschop, De Werkplaats. Dit lijkt anders uit wijzen. Maar ten eer- maandblad, ste is het zeer de vraag of dergelijke opgericht door dissidente produkten wel tot de literatuur (met redacteuren van een grote L) moeten worden gere- Opwaartsche kend. En in de tweede plaats bestaat Wegen, bleek geen het gegronde vermoeden dat het me- blijvertje. rendeel der gretige afnemers van dit soort werk, wordt gevormd door ouderen die, soms lang geleden, de kerk de rug toekeerden, en die op latere leeftijd heimwee krijgen naar

Christelijke kunst? Men is er bij Opwaartsche Wegen in ieder geval nooit uitgekomen. een als vertrouwd en troostrijk ervaren gedachtengoed uit een inmiddels grotendeels vervaagd religieus verleden. Een gedachtengoed dat men overigens tevergeefs zou zoeken in de gebundelde jaargangen van Opwaartsche Wegen. Hoe tragisch ook: misschien ligt daarin wel de belangrijkste oorzaak van het feit dat het blad uiteindelijk niet aan de eigen doelstelling - in casu de literaire opvoeding van een weinig letterminnend volksdeel - kon beantwoorden. D

De tentoonstelling 'Geen suikerheiUgen, geen zondagsdichters' is nog tot en met 28 mei a.s. te bezichtigen in het Letterkundig Museum te 's-Gravenhage. De toegang is gratis. Het schrijversprentenboek, dat tevens dienst kan doen als catalogus bij deze expositie, is uitgegeven door het Letterkundig Museum, in samenwerking met Kok in Kampen en Uitgeversmaatschappij Holland in Haarlem.

37

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen