VU Magazine 1989 - pagina 36

Vijftig jaar geleden overleed Bart de Ligt, één van de geestelijke leiders van het internationale antimilitarisme. Zijnfilosofievan geweldloze weerbaarheid was verwant aan die van Gandhi. Maar waar bleef de met zoveel klem opgeroepen beweging van burgerlijke ongehoorzaamheid?

MARTEN VAN HARTEN

'f^ Het derde Internationale Antimilitaristisch Congres in Den Haag, 1921. Op de eerste rij links Herman Groenendaal, op de tweede rij tweede van links Bart de Ligt met naast hem Clara Wichmann.

Defilosoofvan het gebrokerg Nuenen, 16 oktober 1910. In het protestantse kerkje bestijgt een wat bleke, ziekelijke, maar uiterst gedreven figuur de kansel - net zoals indertijd Vincent van Gogh, herinneren de ouderen zich nog. Schriftlezing: Lucas 2:34. "Het teken dat weersproken zou worden." Dit teken blijkt de vrijheidsidealen te omvatten van zowat alle grote mystieke en filosofische denkers uit de geschiedenis. De kleine gemeente krijgt een dringende oproep te horen om hier en nu, door een voorbeeldige inzet op alle gebieden van de samenleving, het Koninkrijk Gods te vestigen. Totdat de kersverse voorganger de draad van zijn doorwrochte betoog kwijtraakt: "Broeders en zusters, volgende week verder". "Wat ik anderen predikte, (ging) mijzelf al dadelijk 'über die Kraft'", meent Bart de Ligt achteraf. Voor zijn intrede als predikant heeft hij al zware persoonlijke crises achter de rug. Als zoon van een streng rechtzinnig predikant is hij van jongs af aan opgebotst tegen de starheid en leerstelligheid van de NederlandsHervormde Kerk. En zijn studietijd is een zware teleurstelling: "Men zou 34

ons temmen, oogkleppen aandoen; slag en De Ligt krijgt een berisping ons door het leven laten gaan als van zijn kerkbestuur. here-paarden, van de bok gestuurd." Maar de strijdbare vredespreken Het Brabantse plaatsje, door Van gaan door. "Beweegt de regering de Gogh in zulke sombere kleuren ge- generaal, dan bewegen allen mee; 't schilderd, wordt voor hem nu een is één machine", verkondigt hij met bron van rust. "Ik werd er vrijer, Pinksteren in Eindhoven, in een losser en gezonder. (...) Heide, ak- kerk vol gemobiliseerde soldaten. kers, tuin, studeerkamer - het werd "En zegt de generaal: 'Schiet!', zo één." Hier vindt hij alle tijd voor schieten allen, waarop dan ook, al zelfstudie, voor contacten met kun- was het op het hart van Jezus Chrisstenaars en met zijn geestverwanten tus.." Een kapitein verlaat woedend in de Bond van Christen-Socialisten de kerk, gevolgd door de meest ge(BvCS). "Nuenen - Het gedicht van hoorzame soldaten. Even later mijn leven." wordt de predikant voor vijfjaar uit Zuid-Nederland verbannen en, e commandant van het le- samen met een smokkelaar en een gerdistrict Eindhoven zet prostituee, naar Utrecht getransporeen streep onder dit ge- teerd. dicht. In augustus 1914 komen de Hij neemt nu ontslag om zich geheel grensprovincies onder militair gezag te kunnen wijden aan het opkomente staan. De Ligt, die ook zelf in- de protest tegen oorlog en mobilisakwartiering krijgt, protesteert direct tie. Samen met leidende anarchisten met zijn BvCS tegen de medeplich- en marxisten stelt hij eind 1915 een tigheid van kerken aan de Wereld- opzienbarend Dienstweigeringsmaoorlog. "Zich naar het schijnt thuis nifest op. Het komt hem op twee voelend in een wereld, die kreunt weken cel te staan. En zijn verbanvan onrecht en gewelddadigheid, ning wordt in 1917 nog tot Oosthebben zij, 't zij door te zwijgen, 't Nederland uitgebreid. Dienstweizij door te spreken, het imperialisme gering gaat hij nu zien als een strijdbevorderd, het Koninkrijk Gods ge- middel van een hogere orde dan redood", stelt een wijd verbreid mani- volutionair geweld: "(Zoals) het fest. De militairen nemen het in be- oude Christendom Rome onder-

D

VU-MAGAZINE—JANUARI 1989

f

f

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen