VU Magazine 1990 - pagina 209

H

et geloof dient beschermd te worden tegen bezoedelende invloeden, is de achtergrond van zulke uitspraken. De reinheid dient intact te blijven, er mag geen water bij de wijn. Maar misschien verraadt die beeldspraak een nog al te hedonistisch element, een onderliggende bedoeling die in tegenspraak is met wat er expliciet gezegd wordt. In ieder geval belichaamt de wijn in deze uitdrukking de oorspronkelijke zuiverheid en het water de aantasting daarvan. In 'De duivelsverzen' keert Salman Rushdie de beeldspraak om. Hij portretteert, in een tamelijk op zichzelf staand fragment van het boek, een geestelijk leider in wiens contouren de vorig jaar overleden ayatollah gemakkelijk te herkennen is. Om zich rein te houden drinkt de imam elke vijf minuten een glas water dat eerst met een Amerikaanse filtreermachine van zijn ongerechtigheden wordt ontdaan. De imam prijst het water vanwege zijn zuiverheid. Misprijzend constateert hij dat zijn vijandin keizerin Aisja wijn drinkt. "Bourgogne, bordeaux, rijnwijn mengen hun bedwelmende bederfelijkheid met haar schoonogende en weerzinwekkende lichaam. Deze zonde is voldoende om haar voor alle eeuwigheid zonder hoop op redding te verdoemen."

chaos is eerder een gemeenschappelijk kenmerk van een waarachtige, fundamentalistische Internationale. Orthodoxe christenen, hindoe's, communisten, fascisten, allemaal ontpoppen ze zich steevast als de streng fouillerende douaniers op zoek naar het kleinste vuiltje in de authenticiteit van de leer of de zuiverheid van het ras. De tegenstelling tussen een achterlijke islamitische wereld en een geavanceerde westerse (christelijke) wereld kan dus beter vervangen worden door het contrast tussen fundamentalisme aan de ene en liberalisme en pluralisme aan de andere kant. Maar ook dat antagonisme is te grof. Er zijn namelijk talloze weldenkende, zeer verdraagzame mensen die al evenzeer op authenticiteit en zuiverheid aandringen. Het betreft hier een denkpa-

Water versus wijn, zuiverheid versus onzuiverheid, dat is de kardinale tegenstelling. Dat geldt niet alleen voor de verhouding tussen de culturen, vinden de traditionele moslims, tussen de geslachten moet een even onverbiddelijke segregatie gewaarborgd worden. De antropoloog Nico Kielstra wijst in dat verband in de artikelenbundel 'Rushdie-effecten' op een in de Arabische wereld heersende obsessie voor mixite, vermenging, die voor buitenstaanders vaak moeilijk navoelbaar is. Die obsessie troon dat met name in een wetenis al in de semantiek te bespeuren. schap als de antropologie in de loop Kielstra schrijft dat de diverse af- van deze eeuw een aanzienlijke pogeleide vormen van de Arabische pulariteit heeft verworven. Er bewoordstam ch-l-t-, met betekenissen staat ook een naam voor: cultureel als 'mengen' en 'gemengdheid', ne- relativisme. venbetekenissen als 'chaos', 'promiscuïteit' en 'verwarring' hebben. Een kritische gezindheid, dat was veelal een belangrijke eigenschap aar zo uniek is die obses- van de cultureel relativist, kritiek op sie van de Arabische we- het misplaatste superioriteitsgevoel reld nu ook weer niet. Die van het westen ten opzichte van anpreoccupatie met zuiverheid en de dere culturen. Een zekere redelijkdaarmee samenhangende angst voor heid kan aan de argumenten van de

M

VU-MAGAZINE—MEI 1990

relativist niet ontzegd worden. Wie kent ze niet, die verhalen van en over missionarissen, omringd door goedmoedige kroeskoppen die zich slechts kunnen uiten in een kinder-

'Een zekere redelijkheid kan aan de argumenten van de relativist niet ontzegd worden. lijk brabbeltaaltje en die een aandoenlijke blijdschap vertonen wanneer ze eindelijk uit hun heidense bijgeloof verlost worden. Dat soort verhalen uit het koloniale verleden is tegenwoordig alleen nog maar beschamend. Nee, dan het relativisme. Dat argu-

menteerde dat je iedere cultuur in de eigen context moest begrijpen en dat het niet aanging westerse waarden en normen op Afrikaanse verhoudingen te projecteren. Laten we iedereen toch in zijn waarde laten en respect hebben voor wat ons vreemd is, was het bewogen appèl dat van het relativisme uitging. De intellectuele bescheidenheid van het relativisme voelde dan ook weldadig aan in vergelijking met het arrogante machtsvertoon van het gangbare (quasi-)universalisme. 31

Salman Rushdie: Lofzang op de vermenging. Foto ANP Khomeiny kon de westerse invloeden niet buiten houden. Foto Band

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen