VU Magazine 1990 - pagina 28

af. En op een prent van Petrus Furnius houdt ze, als ware ze de beschermster van de kuisheid zelve, Cupido stevig onder haar voet in bedwang en breekt zijn boog, zodat ze er zeker van kan zijn dat ze geen last meer zal hebben van zijn geintjes. En wat te denken van de prent van Coornhert, waarop een aan het kruis genagelde voluptueuze vrouw te zien is, die met een lans in haar zij wordt gestoken? Het blijkt een wel zeer letterlijke weergave te zijn van een passage uit een brief van Paulus aan de Galaten: "Want wie Jezus toebehoren, hebben het vlees met zijn hartstochten en begeerten gekruisigd." Veldman: "Ik daag iedereen uit om een beter voorbeeld te geven van een kunstenaar die zo zijn best doet het plezier van zijn publiek in lichamelijke begeerte te bederven." Niet alleen de gevaren van de seksualiteit waren een geliefd onderwerp, ook tegen drankzucht werd door de zestiende-eeuwse kunstenaars gewaarschuwd. Heemskerck had in Italië voorbeelden gezien van afbeeldingen van bacchantenoptochten. Hij voegde er zelf op een paneel een nieuw element aan toe: de verhoogde stoelgang waar overmatig alcoholgebruik toe leidt. Hoe een dronkaard zich met overgave staat te ontlasten, kan door de toeschouwer nauwkeurig worden waargenomen, dankzij een spiegel die wordt opgehouden. Cornells Bos, die naar deze voorstel-

'Er zijn in Nederland vanaf de vijftiende eeuw vrijwel geen adellijke opdrachtgevers meer geweest. Het waren de burgers.'

il;

26

ling een prent maakte, dikte de boodschap nog wat aan, door een bacchante, die haar dorst lenigt met een wijnnap, ondertussen overvloedig te laten wateren. Uit dit materiaal kan echter volgens Veldman niet de conclusie worden getrokken dat seksuele losbandigheid, drankzucht en andere vormen van moreel verval typerend waren voor de zestiendeeeuwse Nederlanden. Maar de neiging om er tegen te waarschuwen, het geheven vingertje, was dat wel. Aan naaktscènes en losbandige taferelen werd vaak een boodschap verbonden. Het was kunst met een morele functie. Of dit alleen voor de zestiende eeuw gold, of ook voor andere perioden, moeten andere specialisten uitmaken, zei Veldman. Maar: "Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat er geen ander land ter wereld is, waarvan de literatuur, het theater en de beeldende kunsten zoveel meningen en voorschriften bevatten over hoe men zich dient te gedragen."

n een gesprek, waarin ze de strekking van haar betoog nog eens toelicht, zegt ze: "Ik denk dat nog steeds in belangrijke mate geldt dat Nederlanders van kunst iets willen meenemen. Je moet er iets aan overhouden. Een spannende film is leuk, maar als er niets van mee naar huis neemt is het geen goede film geweest." Dat het moralisme in de Nederlandse kunst te maken heeft met de invloed van het calvinisme, gelooft ze niet. Voor haar lezing koos ze kunstenaars uit die niet tot het calvinisme behoren, maar spiritualisten, mennonieten of lutheranen waren. Wat dan wel de verklaring is? "De burgercultuur, toch. Dat lijkt me een belangrijker verklaring dan de godsdienst. Vergeleken met de rest van Europa is de cultuur hier in de zestiende eeuw al enorm verstedelijkt. Alleen

VU-MAGAZINE—JANUARI 1990

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen