VU Magazine 1992 - pagina 467

tie zijn nut voor het voortbestaan van de soort geheel op eigen houtje zou hebben bewezen. Volgens Calvin is dat niet waarschijnlijk. Voor het spreken — het aaneenrijgen met name van woorden tot betekenisvolle zinnen — is dezelfde reeksenverwerkende apparatuur nodig als voor het trefzeker werpen van een 'vuistbijl' naar een bewegende prooi. En voor Calvin Hgt het derhalve voor de hand dat, toen de mens eenmaal over zo'n fraaie set seriële buffers kon beschikken, hij deze in z'n vrije tijd — wanneer de buffers voor de jacht even niet nodig waren — ook voor het aan elkaar koppelen van op zichzelf betekenisloze klanken ging gebruiken. "Dat is het verrassende alternatief voor taal als de evolutionaire 'oorzaak' van onze neiging o m dingen aan elkaar te rijgen", aldus Calvin. "Taalgebruik wordt op die manier gewoon een secundaire toepassing — misschien een belangrijkere dan musiceren, maar niet langer dé raison d'etre." Het is dus vast geen toeval, schrijft Calvin enkele pagina's verderop in 'De cerebrale symfonie', dat we ophouden met praten wanneer we ons voorbereiden op een doeltreffende worp.

24

premotorisch gebied Calvins visie op de oorzaken van de (met supplementaire buitengewoon snelle en sterke ontmotorische cortex) wikkeHng van het brein bij de mens is hoe dan ook een totaal andere dan de ideeën die daarover tot voor kort prefrontale gangbaar waren, en waarin de mogehersenschorsgebieden lijkheden tot het ontsluieren van het mysterie van de hersenen in feite miniem werden geacht. Het brein dat uiteindelijk in staat is zichzelf te begrijpen, zal alleen al aan dat feit in de toekomst ongekende mogelijkheden en krachten kunnen ontlenen. Want wie weet hoe iets werkt, kan middengezichtsletsel het in principe ook naar z'n hand geassocieerd met confabuleren zetten. Dit laatste is dan ook de verreikende letsel aan ondervlak geassocieerd met consequentie van dit alles, die problematische controle op verteHingen WiUiam Calvin zelf als volgt verwoordt: "Wanneer we eenmaal IN BETREKKELIJK KORTE TIJD WERD DE MENSELIJKE SCHEDELINHOUD VIER KEER ZO GROOT ALS DIE beschikken over een nagenoeg klopVAN DE MENSAPEN EN VROEGE HOMINIDEN; DEZE GROEI KWAM VOORNAMELIJK VOOR REKENING VAN EEN STERKE TOENAME VAN DE PREFRONTALE HERSENSCHORSGEBIEDEN. pende verklaring voor onze denk- en taaiuitrusting, mogen we een grote uitbreiding van onze vermogens vereren; de centrale meld- en regelkamer waar een klein tiwachten, naargelang deze principes geïntegreerd worden rannetje als Grote Verteller optreedt, die de verhalen van in onze ideeën over opvoeding en onderwijs en in het ons leven aaneenrijgt en ons op het snijpunt van verleden ergonomische grondplan van onze 'machinerie'. en toekomst de besHssende antwoorden influistert op de 'RationaUteit' zal een heel nieuwe betekenis krijgen en steeds terugkerende vraag wat ons nu weer te doen staat. het componeren van muziek zal een grote bloei doormaZ o ' n homunculus, dit vermeende persoontje dat de vertelken naarmate steeds meer mensen in staat zijn tot de gees lersfunctie in ons hoofd vervult, lijkt het belangrijkste astelijke souplesse van iemand als Johann Sebastian Bach." pect van het menselijk zelfbewustzijn. In 'De cerebrale symfonie' probeert Calvin echter aan te tonen dat h o munculi en zetels der zielen illusies zijn, en dat de eenDe Grote Verteller heid van bewustzijn wordt bewerkstelligd door hetzelfde koorzang-principe van reeksenverwerkende legers van Het meest merkwaardige aan het menselijk brein blijft zenuwcellen die ook de betekenisvolle zinsbouw, het rahet feit dat het zijn bezitter het gevoel geeft dat er sprake zendsnel arpeggio en de trefzekere worp voor hun rekeis van een 'eenheid van bewustzijn'. H o e is het in vredesning nemen. naam mogelijk, vragen neurofysiologen zich al jaren af, Bij het totstandkomen van een bewuste gedachte, speelt dat de mens een verzameling is van zo'n honderd miljard zich in de hersenen veel meer af dan uiteindelijk tot ons zenuwcellen, en toch denkt en handelt als één ondeeldoordringt. De eerder genoemde 'mentaal darwinist' Paul baar individu? Die vraag werd doorgaans opgelost door Souriau sloeg dan ook de spijker op de kop, toen hij die ergens in de hersenen zoiets als 'een zetel der ziel' te situ-

vu MAGAZINE DECEMER 1992

ALS CALVINS THEORIE JUIST IS, VALT DE MENSELIJKE VOORKEUR VOOR BALSPELEN TE VERKLAREN AAN DE HAND VAN DE JAAGTECHNIEK VAN ONZE VERRE VOOROUDERS

bewustwording in 1881 alsvolgt omschreef " W e weten hoe de reeks van onze gedachten behoort te eindigen, maar (...) het is duidehjk dat er maar één manier is om te beginnen en dat is in het wilde weg. Ons verstand slaat het eerste open pad in dat zich voordoet, wordt gewaar dat het een verkeerde route is, keert terug op zijn schreden en slaat een andere richting in. (...) Door een soort kunstmatige selectie kunnen we (...) ons eigen denken aanmerkelijk vervolmaken." Of, zoals Calvin de denkprocedure ruim honderd jaar later ziet: de Darwin-machine in ons hoofd maakt er allereerst een potje van; legt met behulp van herinneringen en zintuigHjke waarnemingen talloze verbindingen die uiteenlopen van zinnig tot volstrekt absurd; verwerkt deze reeksen; selecteert in razendsnel tempo vervolgens de beste optie en presenteert deze ten slotte aan ons bewustzijn: hier is het briljante idee, de juiste oplossing van het raadsel, de naam die hoort bij dat gezicht, de meest vruchtbare beslissing, of de meest zinvolle gedachte in de gegeven omstandigheid. D e eigerdijke selectie-procedure vindt dus in het onderbewuste {off-line, is de term die Calvin daarvoor gebruikt) plaats. En dit kan dan meteen als verklaring dienen voor de bizarre gebeurtenissen die tijdens een nachtelijke droom kunnen plaatsvinden, als het selectiemechaniek van de logika is uitgeschakeld en het onderbewustzijn vnj spel krijgt; dromen bieden zo bezien een bHk op het ruwe materiaal waaruit in ontwaakte toestand die ene gepoHjste gedachte wordt geselecteerd.

als waarheid probeert te verkopen). Dat mannetje (of vrouwtje, zo u wilt) is de uiteindelijke som die, zoals te doen gebruikelijk, méér blijkt te zijn dan de afzonderlijke delen, te weten de vele miljarden zenuwcellen in het menselijk lichaam, samen; een 'overstijgende' eigenschap (een emergent, in de terminologie van Calvin) die onvoorzien en onbedoeld voortvloeide uit de evolutionaire ontwikkeling van een omvangrijke, reeksenverwerkende, neurale machinerie die oorspronkelijk voor iets anders was bestemd. Aardig is daarbij vooral dat — indien Calvins oogstrelende, want aantrekkelijk consistent gecomponeerde, maar hier en daar nogal speculatieve theorie juist is - de werking van het menselijk brein, absoluut niet lijkt op die van (de huidige generatie) computers, zoals vaak wel wordt aangenomen. Een computer zal, voorzien van dezelfde informatie en onder dezelfde omstandigheden, ook altijd dezelfde uitkomsten geven, omdat deze informatie altijd die ene voorgeprogrammeerde route door het elektronische circuit zal bewandelen. Vergelijkbare uitkomsten van de hersenen zullen, alleen al door de manier waarop gedachten worden gegenereerd, variaties vertonen, en daardoor onvoorspelbaarder en oorspronkelijker zijn. Calvin sluit hiermee echter geenszins uit dat de mens in de nabije toekomst in staat moet worden geacht computers te bouwen waarvan de werking dezelfde is als die van het mensehjk brem. Speculeren over de zegenrijke dan wel huiveringwekkende consequenties van kunstmatige intelligentie, ontsproten aan kunstmatig gecreëerde Darwin-machines die al snel shmmer en dus machtiger zuüen blijken te zijn dan hun makers, doet ons echter op het terrein van de sciencefiction belanden. En dat lijkt wat voorbarig nu de nonfictie al prikkelender en spannender blijkt te zijn, dan onze miljarden samenwerkende hersencellen ooit voor mogelijk hadden gehouden.

Van William H . Calvin verschenen in vertaling bij uitgeverij Bert Bakker:

•••laiBiHH

Kunstmatige

intelligentie

D e rivier cüe tegen de berg opstroomt; Een reis naar de oorsprong van de aarde en de mens, 1990, f39,90, en

Die Grote Verteller is dus een fictie (die hij - en dat is een pikante bijkomende gedachte! - ons nota bene zelf

De cerebrale symfonie; Beschouwingen aan zee over de structuur van het bewustzijn, 1992, f49,50.

.

25

v u AAAGA2INE DECEMBER 1992

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen