VU Magazine 1994 - pagina 258

Houtrestaurateur Maurice Steemers heeft de handen vol aan de restauratie van de 148 delen tellende Leldse xylotheek die straks, in oude luister hersteld, door het publiek te bewonderen zal zijn in kasteel Groeneveld te Baarn.

herbarium heeft gelegen, wordt sinds twaalf jaar beheerd in kasteel Groeneveld in Baarn. Het is de eerste houtbibliotheek die grondig gerestaureerd zal worden. Het geld voor het herstel van de xylotheek de restauratie zal ongeveer een ton gaan kosten - is aangevraagd bij het ministerie van W V C . Voor het "Deltaplan voor het cultuurbehoud (1990-1996)' zijn gelden beschikbaar gesteld voor grote conserveringsoperaties, maar het is nog niet bekend of de aanvraag van kasteel Groeneveld gehonoreerd zal worden. Gezien de slechte staat waarin de boomboeken verkeren, is alvast een begin gemaakt met de opknapbeurt. Na een proefrestauratie van een aantal kistjes heeft atelier Peters in Eerbeek de opdracht gekregen de hele collectie houten boeken onder handen te nemen. " Z o ' n restauratie is nooit eerder gedaan," zegt Paul Peters. "Dat noopt tot grote voorzichtigheid. Er zijn geen voorbeelden."

Golfplaten

36 vu MAGAZINE

De xylotheek heeft vooral tijdens de laatste oorlog veel te lijden gehad. De boomboeken die onder een golfplaten dak lagen, werden 's v/inters veel te nat en lagen 's zomers uit te drogen. Zov/el aan de buiten- als de

binnenkant van de kistjes valt flink wat schade te herstellen. Zo verkeert niet alleen het hout in slechte staat, maar zijn ook de stukjes leer waarmee de band aan het boek bevestigd is, aan vervanging toe. De inhoud van veel boomboeken is aangetast door vocht en schimmel en vaak ontbreken onderdelen. De teksten aan de binnenkant van de deksel zijn soms nauwelijks meer leesbaar. De inkt is verbleekt, het papier vergeeld en verkruimeld. "We laten de teksten stuk voor stuk ontcijferen en in modern Duits vertalen," vertelt Peters. De beschrijvingen bevatten niet alleen botanische feiten, maar ook aanwijzingen voor het gebruik en zo nu en dan een medische tip. Zo wordt gemeld dat de olie die uit de Zevenboom (juniperus sabina) gewonnen wordt sterk ruikt en motten kan verjagen. Omdat de olie in grote doses een abortus kan opwekken, moet ze niet in handen komen van "liederlijke vrouv^spersonen". De plattelandspolitie doet er goed aan de bomen uit voorzorg te vernietigen, aldus de tekst in het boomboek. Voor een boekrestaurateur is het herstel van een xylotheek een vreemde klus omdat er vele vakgebieden bij komen kijken. "Papier en leer doen we zelf, maar de hoofdmoot vormt het hout; dat is het terrein van Maurice", zegt Peters. Collega Maurice Steemers, werkzaam bij Enkzicht restaurateurs m Eefde, is gespecialiseerd in de conservering en restauratie van hout. Aan de hand van foto's laat hij zien wat er allemaal moet gebeuren met de verschillende boomboeken. "Veel kistjes zijn ge-

barsten en krom getrokken zodat ze niet goed meer sluiten", vertelt hij. "Omdat er latjes dwars op de nerfrichting van de deksel zijn vastgelijmd, kan het hout niet krimpen en barst het. Dat herstellen we door de delen vlak te spannen en vervolgens in rust weer aan elkaar lijmen." Steemers legt uit dat de xylotheek twee verschillende soorten boeken bevat. "De kistjes zijn zo veel mogelijk vervaardigd uit het hout van de desbetreffende boom. Maar soms ging dat niet. Uit bomen met dunne stammetjes of struiken kon je geen heel boek snijden. In die gevallen is het kistje uit grenenhout gemaakt dat beplakt is met twijgjes van de desbetreffende soort", vertelt hij. Hij laat het boomboek van erica vulgaris, de gewone struikhei, zien. De band is in de lengterichting beplakt met takjes hei. O m de structuur van het grenenhout te verbergen is de ruimte daartussen opgevuld met een laagje draderig plantmateriaal. Steemers: "We dachten eerst dat het mos v/as, net als aan de binnenkant van de boeken, maar uit microscopisch onderzoek bleek dat het fijngehakte worteltjes waren. De soort hebben we niet kunnen determineren."

Museumkevers Van de andere twee Nederlandse xylotheken is de een altijd in Franeker gebleven, terwijl de Harderwijkse collectie na veel omzwervingen in het Natuurmuseum in Enschede belandde. Frans van Stuivenberg, plaatsvervangend directeur van dit museum, opent de glazen vitrine waarin de boomboeken zijn uitgestald. De

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen