VU Magazine 1995 - pagina 573

ESSAY

Koos

NEUVEL

Bestaat er nog zoiets als racisme? Het aloude biologische racisme lijkt nagenoeg verdwenen. Maar men hoeft geen racist te zijn om te discrimineren. Er bestaan nieuwe vormen van discriminatie die heel rationeel lijken, maar daarom nog niet minder hard en onrechtvaardig zijn.

Statistisch verantwoorde discriminatie O

genschijnlijk rolden de zinnen moeiteloos uit de mond van de zwarte jurist die deel uitmaalcte van het justitieteam dat O.f. Simpson had aangeklaagd. Tijdens de persconferentie na afloop van de zaalc, namen diverse leden van het team het woord om de nederlaag te erkennen en om - op beheerste wijze - uiting te geven aan gevoelens van woede en teleurstelling. Ook de zwarte jurist leek zichzelf volledig onder controle te hebben, maar na een paar zinnen sloeg de ontreddering toe. Zijn ogen tuurden omlaag, zijn stem haperde. Toen ook na een kleine adempauze bleek dat de zinnen niet meer wilden vloeien, verdween hij snel van het podium. Het was een ontroerend beeld. De zwarte jurist had een dubbele nederlaag geleden. Hij had zowel de rechtszaak als de achting van zijn rasgenoten verloren. Die achting had hij al eerder verloren door in een team van louter blanken mede-aanklager van O.J. Simpson te zijn. Door zwarte Amerikanen werd hij sindsdien gezien als een verrader, iemand die in het gevlij wilde komen bij de blanke, racistische vijand. Een echte 'Oom Tom' - in zulke gevallen altijd het standaardscheldwoord. Het overgrote deel van de zwarte Amerikaanse bevolking bleek een ander gevoel voor rechtvaardigheid te hebben dan die jurist. Men juichte massaal na de vrijspraalc. Dat de meningen uiteenliepen over de schuld van Simpson was niet zo vreemd. Er waren gegronde vermoedens van schuld, maar het bewijsmateriaal was niet dusdanig krachtig dat een veroordeling onvermijdelijk was. Er was ruimte voor een verschil in interpretatie. Maar dat die ruimte zo werd opgevuld dat blanken massaal 'schuldig', en zwarten 'onschuldig' riepen, is opmerkelijk. Dat roept vragen op. RASGEBONDEN

dat iemands ras, geslacht of sociale achtergrond er niet toe doen. Mensen worden veroordeeld op grond van bewezen geachte feiten. Van de notie van gerechtigheid als iets 'hogers', als iets datverheven is boven ras, stand of klas, leek in de zaak Simpson weinig over. Er bestaat geen 'objectieve' gerechtigheid, was de voor de hand liggende conclusie. Zo'n conclusie lijkt me niet erg opbeurend. Ondanks alle zwarte feestvreugde na de uitspraalc in deze zaak, is het idee van een onvermijdelijk rasgebonden rechtspraal<: niet echt reden tot uitgelatenheid. Wanneer een meerderheidsgroepering als de blanken alleen maar op een 'blanke' wijze over recht kan denken, staan minderheidsgroeperingen nog zware tijden te wachten. Na de incidentele 'overwinning' in de Simpson-zaak, zullen alleen maar meer 'nederlagen' volgen. Als het niet mogelijk is afstand te nemen van de eigen huidskleur, zullen we voor eeuwig in een racistische samenleving blijven vertoeven. En dat terwijl het einde van het racisme nog maar net was aangekondigd. De Indiase immigrant Dinesh D'Souza heeft dit jaar een dik boek gepubliceerd: 'The end of racism'. De titel doet sterk denken aan het geruchtmalcende boek van die andere immigrant Francis Fukuyama: 'The end of history'. Fukuyama publiceerde zijn boek kort na de val van het communisme in Oost-Europa. Hij proclameerde de wereldwijde overwinning van de liberale democratie; een zege die trouwens altijd al onvermijdelijk was geweest. Hij had iets te vroeg gejuicht. Kort na 1989 staken prompt de eerste nationalistische bewegingen de kop op, die maar al te graag de liberale waarden wilden vernietigen. Het zal je als schrijver maar gebeuren. Juicht ook D'Souza niet veel te vroeg? Ik denk het niet. Er is wel degelijk heel veel veranderd, zeker in vergelijking met de vormen van racisme uit de vorige eeuw. Racisme is altijd een biologisch gefundeerde ideologie geweest. Achter het simpele verschil in huidskleur zou zogenaamd een breed scala van verschillen in karal<:ter, eigenschappen en intellectuele vermogens schuilgaan. Pigment als psychologische verklikker.

RECHTSPRAAK

Is gevoel voor gerechtigheid een kwestie van ras? Bestaan er een afzonderlijk zwart en blank gevoel voor gerechtigheid, die wellicht nooit met elkaar zullen samenvallen? Bepaalt de huidskleur van verdachte en rechtsprekenden hoe een gerechtelijk oordeel uitvalt? Rechtspraal<: is altijd gefundeerd geweest in het ideaal WETENSCHAP,

CULTUUR

ei) SAMENLEVING

39

- DECEMBER

199s

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen