VU Magazine 1996 - pagina 88

teruggeweest. Zoiets is niet te voorspellen. In een probleemsituatie heb ik die behoefte om terug te keren wel, maar dat is vooral een behoefte aan een plek waar ik mijn verhaal kwijt kan aan iemand die luistert."

goed te kunnen. Maar in een aantal andere opzichten ben ik wel veranderd. In alles was ik buitengewoon gecontroleerd, ik was heel rigide in mijn manier van denken en van reageren. Ik voelde een spanning waarmee ik niet goed uit de voeten kon. Je loopt vast in het werk en het persoonlijk leven, en dat herhaalt zich. Dat is het beslissende punt. Bij iedereen kan in het leven iets mis gaan, maar als het iedere keer opnieuw fout gaat, is er meer aan de hand dan alleen maar pech. En dat betekent doorgaans dat je zelf moet veranderen. "Mensen zijn vaak bang. Maar waarvoor zijn ze eigenlijk bang? Wat zijn hun bewuste of onbewuste fantasieën over de gevaren die hen bedreigen? Dat mensen zich van je afwenden, je belachelijk maken, nooit meer iets met je te mal<en willen hebben? Doorgaans denken mensen daar helemaal niet over na. Als ik nu angstig word, ga ik bij mijzelf na of het een reële angst betreft. Als ik alleen gelaten word in een leeuwekuil met leeuwen erin, is het logisch dat ik bang ben. Maar in veel situaties is het een beetje raar om bang te zijn. Dan vraag ik mij af wat er aan de hand is, of het misschien geen angst is voor iets van vroeger, dat ik nu opnieuw beleef. "Je leert reflecteren over zulke zal<en, maar dat helpt niet altijd. Soms kan ik precies analyseren wat er aan de hand is, maar ben ik niet bij machte er iets aan te doen. Je kunt jezelf niet onbeperkt veranderen en bovendien is de prijs van de verandering soms te hoog. Op het jaarbeursterrein in Utrecht was niet lang geleden een bungy jump. Ik stap daar van mijn leven niet in want ik zou doods- en doodsbang zijn, hoewel ik weet dat het geen reële angst is. Het angstgevoel is wel echt, maar ik weet dat mij niet zoveel kan gebeuren. Alleen, het is het mij niet waard om over die angst heen te stappen. Maar ik heb ook situaties beleefd waarin ik wel degelijk in staat was om keuzes te maken, situaties waarin het funest zou zijn om te verstarren. Een simpel voorbeeld: ik houd heel erg van de bergen en ben ettelijke keren in Nepal geweest. Daar kom je bij diepe kloven waarover volstrekt onverantwoorde bruggetjes liggen,- in Nederland zou je er nog geen ondiep slootje mee durven oversteken. Ik weet dat als ik blijf staan ik terug moet, wat onmogelijk is. Ik doe het dus toch. De angst om naar de overkant te gaan kan dan weggestreept worden tegen de noodzaak het toch te doen. "Stel dat je leraar bent, niet meer voor de klas durft, terwijl het je broodwinning is. In zulke dingen lopen mensen vast en dan is het de vraag hoeveel ze er voor over hebben om los te komen van die angst. Psychoanalyse of andere vormen van therapie kunnen daarbij helpen."

Maakt psychoanalyse mensen gelukkigeil "Een van de mooiere uitspralcen van Freud is dat het de taak van de analyse is om gefantaseerde ellende te vervangen door echte. Freud was geen optimist of een gelukszoeker, hij was een Middeneuropese denker: iemand zonder al veel vertrouwen in het positieve van de mens. Wel was hij opgewekt in de zin dat niets erger is dan gefantaseerde ellende."

"/K heb vroeger geen seconde overwogen om arts te worden. Dat leek mij een buitengewoon vies vak."

Wat is het verschik "Gefantaseerde ellende is zelfgemaakt. Die fantasie heeft een beschermende functie en dekt andere mensen toe, maar beschadigt ook de eigen persoon en werkt blokkerend. Je probeert onder de druk van angsten en conflicten uit te komen door veelal de schuld bij jezelf te leggen. Het is voor een kind heel moeilijk te aanvaarden dat zijn vader en moeder niet aardig voor hem zijn. Zoiets is bijna alleen te verwerken door het naar binnen te slaan en te denken dat die onaardigheid terecht is omdat ik slecht ben en het daarom logisch is dat ze niet van mij houden. Het zich realiseren dat zij niet zo aardig zijn geweest, is het vervangen van gefantaseerde ellende door echte ellende. Het blijft erg, maar je kunt er in principe iets meer aan doen. En daarmee is in ieder geval een ruimte vrijgelegd om gelukkig te worden. Je bent bezig met de dingen waar het werkelijk om draait. Gefantaseerde ellende daarentegen zuigt elke ruimte om gelukkig te worden leeg. Van dat besef word je niet vrolijk. "In sommige Amerikaanse therapieën worden buitengewoon simpele, opgewekte oplossingen aangeboden: schreeuw het maar uit, laat die gevoelens maar komen, je bent in essentie een goed mens. De Amerikanen gaan er van uit dat de positieve kracht die ieder mens in zich heeft, eruit moet komen. Dat is in bijna iedere televisieserie te zien, het heeft ook iets karikaturaals gekregen. In Europa bestaat toch een wat meer depressieve mentaliteit." Die Amerikaanse benadering heeft wel iets charmants. "Veel mensen vinden zo'n aanpalc inderdaad aantrekkelijk, er gaat iets veelbelovends en opgewekts van uit." Maar er zijn hepeikingenl "Het conflict wordt weggemoffeld. In Europa is het niet de wezenlijke vraag of die positieve kracht al dan niet in jou aanwezig is, het ligt altijd veel ingewikkelder. Het is niet zo dat als we de steen voor het innerlijk wegrollen er iets moois tevoorschijn komt. Je hebt die steen daar zelf neergelegd om daarmee iets af te dekken. Het is niet voldoende die steen weg te rollen, het conflict dat je ermee wilde afdekken, moet worden opgelost. Dat conflictdenken is van een ander orde van complexiteit dan het

Dreigt na afloop van de analyse niet de teiugvall "Lang van tevoren dacht ik: nu is het klaar. Ik realiseerde mij niet verder te kunnen en te willen komen, en dat terwijl je weet dat er misschien nog van alles verborgen zit. Maar de prijs die je moet betalen om dat los te maken, was mij te hoog. Ik was er toen wel van overtuigd ooit terug te keren voor een 'onderhoudsbeurt', want je denkt niet zonder te kunnen. In mijn geval was dat niet zo, ik ben nooit WETENSCHAP,

CULTUUR

S) SAMENLEVING

18

- MAART

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen