VU Magazine 1996 - pagina 229

torium, dat is iets wat niet eerder werd vertoond", meldt een Franse journalist. Vooral het feit dat een vrouw een dergelijke onderscheiding ontvangt, houdt de gemoederen bezig. Men kan en wil niet geloven dat Marie Curie een volwaardige rol in het onderzoek heeft gespeeld. "Mevrouw Curie is een toegewijd medewerker in het onderzoek van haar echtgenoot en heeft haar naam weten te verbinden aan zijn ontdekking." Of: "Zij assisteerde hem. Hij ontdekte al snel dat hij niet zonder haar kon. Zij wakkerde het heilig vuur in hem aan steeds als ze zag dat het dreigde uit te doven." En de journalist die, tuk op een interview, tot zijn spijt alleen het vijfjarig dochtertje van de Curies thuis treft, schrijft venijnig: "Mademoiselle Irene eet haar avondeten in haar eentje, zodat haar moeder de Nobelprijs kon winnen." De hype rondom de prijs van 1903 maakt het de Curies bijna onmogelijk om gewoon door te werken. "Ons vlijtige bestaan is volkomen in de war gestuurd: ik weet niet of het ooit weer in evenwicht zal komen", schrijft Marie aan haar nichtje. En Pierre Curie reageert al net zo afwijzend: "Ik snak naar kalmer tijden, die ik zou willen doorbrengen in een rustig land, waar lezingen verboden zouden zijn en journalisten worden vervolgd." Schandaal Maar aan journalisten o n t k o m e n de Curies vanaf dat moment niet meer. De pers is er opnieuw als de kippen bij als Pierre Curie in 1906 plotseling komt te overlijden als gevolg van een verkeersongeval in een drukke Parijse straat. Hoewel Marie ceremonies en toespraken bij de begrafenis weet te voorkomen, zijn de weken na Pierre's dood gevuld met condoléanceberichten uit de hele wereld en bijdragen in de kranten over "de grote fysicus en buitengewone persoonlijkheid die Pierre Curie was." Een maand na het overlijden van Doctor Curie wordt Marie aangeboden hem op te volgen aan de Sorbonne. Daarmee is ze de eerste vrouw in de geschiedenis die les mag geven aan de beroemde universiteit. Dat brengt opnieuw publiciteit met zich mee. "Er zijn imbecielen die het gewaagd hebben me hiermee te feliciteren", schrijft Marie Curie. Dit keer gaat de hausse aan belangstelling een beetje aan Marie Curie voorbij. Ze is in een diepe depressie terecht gekomen.

Maar nog geen vier jaar later zal de bemoeienis van diezelfde pers haar bijna fataal worden. Wat zich in de jaren 1910 en 19II heeft afgespeeld op de voorpagina's van de Franse kranten, kent nauwelijks een precedent. Susan Quinn legt in haar boek een verband met de beruchte Dreyfus-affaire van 1894, waarbij de rechtse pers een beslissende rol speelde in de valse beschuldiging aan het adres van de joodse kapitein Dreyfus. Net als in de zaak-Dreyfus speelt de pers in het geval van Marie Curie in op gevoelens van ontevredenheid onder de bevolking en wordt een 'buitenstaander' als zondebok aangemerkt. De feiten zijn simpel: in de loop van het jaar 1909 begint Marie Curie een affaire met haar jongere collega Paul Langevin. Ze voeren een uitgebreide correspondentie en ontmoeten elkaar in het geheim in een appartementje in het hart van Parijs. Langevin is echter getrouwd en heeft vier jonge kinderen. Zijn vrouw krijgt argwaan, weet de stapel brieven in handen te krijgen en brengt de zaak in de openbaarheid. Susan Quinn analyseert met behulp van een overvloed aan krantecitaten de wijze waarop de Franse pers het schandaal tot ongekende proporties opblaast. Inspelend op gevoelens van antifeminisme en vreemdelingenhaat wordt een beeld geschetst van een niets ontziende buitenlandse vrouw, die het Franse gezinsleven weet te ontwrichten door haar ongebreidelde lust. Terwijl de affaire op haar hoogtepunt is, komt in 1911 uit Stockholm het bericht dat aan Marie Curie opnieuw een Nobelprijs is toegekend, dit keer de prijs voor chemie vanwege haar ontdekking van radioactieve elementen. De Franse kranten verstoppen het nieuws op pagina vier: "Madame Curie, die uitgeput is door het gruwelijke incident waar we allemaal van op de hoogte zijn, heeft van haar bewonderaars in Stockholm en Parijs hartelijke felicitaties ontvangen", luidt het marginale bericht in Le Temps. De affaire-Langevin heeft ook haar uitwerking op het N o b e l c o m i t é in Stockholm. Een van de leden stelt voorzichtig voor dat ze zich zou kunnen terugtrekken. Marie reageert: "U suggereert mij af te zien van de Nobelprijs die zojuist aan mij is toegekend. (...) Ik moet in dit opzicht handelen vanuit mijn overtuiging. De handelwijze die u mij adviseert, schijnt mij een grote vergissing toe. De prijs is toegekend van-

TENSCHAP,

CULTUUR

es) SAMENLEVING

47

-

MEI

19

wege de ontdekking van het radium en het polonium. Ik geloof niet dat er een verbinding bestaat tussen mijn wetenschappelijk werk en de feiten van mijn privéleven."

Verheven orde De koele en gereserveerde manier waarop Marie Curie in het openbaar reageerde op de aantijgingen, heeft bij sommigen bewondering, bij anderen afschuw gewekt. Haar leven is onderwerp geworden van tal van studies, verhalen, films. Alle ingrediënten voor een aangrijpend drama lijken aanwezig: ongekende roem, een tragisch ongeval, een verboden affaire, een stevig schandaal. Dat de hoofdpersoon zelf tenslotte overlijdt aan de gevolgen van het jarenlang blootstaan aan de radioactieve stoffen, die haar zoveel roem hebben bezorgd, draagt eens te meer bij aan dit heldenepos. Wat Susan Quinn met haar biografie duidelijk maakt, is niet alleen dat het lastig is om los van de overvloed aan drama en ondanks alle mythevorming, een beeld te geven van wie Marie Curie werkelijk was. Veel meer nog biedt het levensverhaal van de tweevoudige Nobelprijswinnares, zoals Quinn dat heeft vorm gegeven, een ongekende hoeveelheid materiaal over de beslissende invloed van de massamedia op een privébestaan. Gaandeweg leerde Marie Curie ook hoe ze zelf de media kon gebruiken. In een open brief aan Le Temps schrijft ze in november 1910: "Ik beschouw de algehele inbreuk die de pers en het publiek op mijn privéleven maken als weerzinwekkend. Deze inbreuk is met name hierom crimineel, omdat er mensen in betrokken worden die openlijk hun leven hebben opgeofferd aan bezigheden van een verheven orde en van een algemeen nut."

Susan Quinn, 'Marie Curie - A Life', Simon & Schuster, 1995. Eve Curie, 'Madame Curie', In de Knipscheer, 1994 (herdruk) De vertaling van de Engelse citaten is van Corien van Zweden. De foto's zijn afkomstig uit: Susan Quinn, 'Marie Curie - a Life'

6

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen