VU Magazine 1996 - pagina 328

Dubbelzinnig V e r t a l e n is g e e n kraaltjes rijgen. D a t b e w i j z e n de g r o o t s c h e e p s e , maar m i s l u k t e p o g i n g e n t o t h e t o n t w i k k e l e n van automatische vertaalcomputers. W a a r o m de draagbare t o l k Peter van de Beek

op z i c h laat w a c h t e n .

Een computer rekent. De mens gebruikt z'n gezond verstand. Kort samengevat is dat de reden waarom het, na een halve eeuw onderzoek, nog steeds niet is gelukt een enigszins taalvaardige vertaalcomputer te ontwerpen; het kastje snapt niets van de wereld om hem heen. Leg een computer maar eens uit dat de zin 'moeder speelt op de piano' anders naar het Engels moet worden vertaald dan 'de kat spoelt op de piano'. Wij mensen weten dat katten a-muzikaal zijn en graag ergens bovenop zitten, bijvoorbeeld op een pianoklep {'the cat is playing on the piano'], terwijl moeder daarvoor te groot is en mogelijk liever een deuntje speelt ('mathei is playing the piano']. Maar hoe moet een computer dat weten? Door een universiteitsbibliotheek in zijn geheugen te stoppen? Dat kan. Maar stel nu dat kleine Jan op de piano speelt. Grote kans dat er dan iets fout gaat bij de vertaling, of dat het vertaalprogramma eerst elders in de tekst gaat zoeken naar extra informatie. Zit Jantje nog in de luiers en kruipt hij over de

klankkast, of volgt hij al pianolessen? Zo'n zoektocht vertraagt het vertaalproces. En wie weet is Jan wel een wonderkind. Het probleem zit 'm in het feit dat een computer een machine is. Weliswaar een snelle en veelzijdige machine, maar het blijft een doos zonder brein. Wat de computer (beter gezegd: de software] betreft maakt het met uit wat voor gegevens hij moet verwerken. Betalingsopdrachten, adventure games, geluid, met een scanner ingelezen foto's, journalistieke kopij; het is hem om het even. Een computer zet patronen van nullen en enen om in andere patronen van nullen en enen, zonder de betekenis ervan te 'proeven'.

44

WCS JULI - AUGUSTUS

1996

Mensen hechten betekenis aan de gegevens die het brein passeren, en merken bijvoorbeeld direct dat iemand een onsamenhangend verhaal vertelt. Er is geen sprake van willekeurige verwerking van letters, woorden en zinnen. Zoals de Nijmeegse hoogleraar psycholinguïstiek Willem hevelt het eens omschreef; "Het taalvermogen is denk ik in

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen