VU Magazine 1997 - pagina 427

#%•

sterfte van 44,5 procent - werden er in de vorige eeuw op grote schaal eierstokken verwijderd. Er is wel verondersteld dat vrouwen als proefkonijn hebben gediend binnen de chirurgie. Berucht is het voorbeeld van een zwarte Amerikaanse vrouw die in vier jaar tijd dertig operaties aan de onderbuik onderging. Vanaf 1870 werd ook baarmoederverwijdering een populaire ingreep. Ook in dit geval waren het vaak psychiatrische of neurologische indicaties die de ingreep rechtvaardigden. Sommige artsen opereerden op zo grote schaal dat zij werden aangeklaagd wegens zijn voorkeur voor radicale chirurgie op vrouwen, zoals een medicus uit een vrouwenziekenhuis in Liverpool in 1886 overkwam. Ook met de verwijdering van de clitoris werd laat in de vorige eeuw, zij het niet op grote schaal, geëxperimenteerd, met als argument dat masturbatie bij vrouwen zou leiden tot zenuwziekte. Ook werden er tal van operaties uitge-

voerd om de zogenaamde 'pendelende' baarmoeder te fixeren en kwamen sterilisatie en abortus geregeld voor. Daarnaast ontwikkelde de gynaecologie ook tal van 'zachtere' methodes ter bestrijding van vrouwenkwalen. Wisselbaden, koele afwassingen, vetkuren en massagetechnieken vonden veel toegepast. Misnoegen

Het is gebruikelijk te suggereren dat de grote ziekelijkheid bij vrouwen in het fin-de-siècle voor een deel aan de vrouwen zelf te wijten zou zijn geweest. Vrouwelijke patiënten leden onder een ware ziektedrift, meende een Zweeds psychiater in 1913: "Daarbij gaat het vaak om vrouwen uit de meer vermogende standen van de maatschappij, die verveeld zijn geraakt door het leven en lui geworden door het comfort en de overvloed. Het gebrek aan bezigheden dwingt hen om al hun aandacht op de eigen per-

soon te richten en de kleinste kwaaltjes worden door die toegenomen aandacht tot een ziekte." Ziekte als uitvlucht of als manier om onvrede te uiten? Of moet je het scherper stellen zoals een onderzoekster in 1948 deed: "De enige middelen die de vrouw had om aandacht te krijgen zonder de morele opvattingen van haar tijd te kwetsen, waren zwakte of ziekte." Karin Johannisson probeert in het slothoofdstuk van haar omvangrijke studie van binnenuit de vrouwelijke ziekelijkheid te begrijpen - dat wil zeggen: met behulp van literaire teksten, egodocumenten, schilderijen en afbeeldingen. Terugkerende thema's zijn de verveling, het gebrek aan zinvolle bezigheden en de leegte waarover veel vrouwen klaagden. Om zich aan die deprimerende werkelijkheid te onttrekken hebben vrouwen hun toevlucht gezocht in alcohol, opium of - nog eenvoudiger - in ziekte. De ziekelijkheid van vrouwen valt, zo luidt daarom de conclusie van Johannisson, niet los te zien van de culturele context. In een maatschappij waarbinnen de vrouw als zwak gold en passiviteit kreeg opgedrongen, lag de ziekterol immers voor het grijpen. Mogelijk was het voor veel vrouwen niet alleen een vlucht in de ziekte, maar zoiets als een aktieve keuze, suggereert Johannisson op de laatste pagina van haar boek: "Misschien had de vrouw de ziekte gewoon nodig - als levensrol bij gebrek aan andere rollen, als bevestiging van haar vrouwelijkheid, als troost voor haar misnoegen, als vlucht voor het geslachtsleven en voor zwangerschap, als sturend instrument in een levenssituatie die ze als onhoudbaar ervaart?"

Naar aanleiding van: Karin Johannisson, ' H e t duistere continent ~ dol<ters en vrouwen in het fin-de siècle', Van Gennep, 1996.

wcs

NOVEMBER/DECEMBER 1997

65

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen