VU Magazine 1997 - pagina 58

Spontaniteit stond hoog in hun vaandel geschreven en ze leken zich aan geen enkele poëtische regel meer te houden. Dat kwam mooi uit want ik wist nog van niets. Voordat ik iets begon op te schrijven maakte zich eerst een vreemde opwinding van mij meester. Stephen Spender heeft dat moment eens als volgt omschreven: "Soms als ik ga schrijven word ik door de muziek van de woorden die ik vorm probeer te geven over de woorden heen meegevoerd, ik ben me bewust van een ritme, een dans, een bezetenheid, die nog niet gevuld is door woorden" (empty of woids'). En de Amerikaanse dichteres Amy Lowell, die nu nog alleen bekendheid geniet als de eerste Amerikaanse vrouw die sigaren rookte, beschreef het moment voor het schrijven van een gedicht eens als volgt: "Ze (de woorden - J.B.) moeten onmiddellijk worden opgeschreven op straffe van het gevoel van een acuut lijden, een bijna fysieke malaise, die pas wordt opgeheven als het gedicht wordt toegelaten. Ik weiger nooit een gedicht wanneer het komt; wat ik ook aan het doen ben, wat ik ook aan het schrijven ben, ik leg het opzij en richt mij op het in aantocht zijnde gedicht."

Dit is het zuiverste moment waarop je zelf afwezig bent, de eerste zin tot trillen komt en prompt gevolgd wordt door een tweede waarin je het komende gedicht herkent maar ook de toon steeds zwakker klinkt van wat er daar in oorsprong zong. Mensen die poëzie schrijven hebben kennelijk een brein dat overgevoelig is voor de onderliggende muzikaal/ritmische structuur van taal. Zij horen eerst iets, stellen de betekenis van de woorden nog even uit en geven zo een muzikaal principe de kans om tot een ketting van woorden - die eerste zin - te komen. Soms is die eerste zin ook werkelijk de eerste bouwsteen van het gedicht. Maar het kan ook gebeuren dat die eerste zin niet meer

Vol verbazing keek ik naar wat ik opschreef. De eerste regel leek er opeens zomaar te zijn, maar bij nadere beschouwing ging er een bepaalde ritinische puls verbonden aan een duidelijk overheersende klinkerklank aan vooraf. Er was als het ware eerst een aanzet tot muziek, die daarna in woorden werd omgezet. Vaak bepaalde de puls en klank van die eerste regel in hoge mate de woordkeus van de erna komende regels.Vanaf het moment van de totstandkoming van de eerste regel ging het calculerend bewustzijn ook een rol spelen. Die regel was tenslotte niet alleen maar muziek, maar betekende ook iets en om tot een betekenisvol geheel te komen moest ik dus al vanaf die eerste regel een groot aantal mogelijkheden prijs geven. Het is een merkwaardig gevoel. Je begint vanuit een rnaar half begrepen oorsprong te schrijven en tenslotte ontstaat er iets dat iets heel anders is dan wat die oorsprong suggereerde. Het is daarom dat veel kunstenaars hun activiteit als een eeuwig soort mislukken beschrijven. De ene keer misluk je geslaagder dan de andere keer. Ik heb dat proces van metamorfose eens geprobeerd in een gedicht vast te leggen. Oorsprong Meestal gebeurt er dagenlang niets geen zuchtje wind in de staketsels het enige geluid het ruisen van ondergrondse turbines (of is het bloed) uit weggewerkte versterkers alle bedrading in de muren verborgen de naalden trillend dicht bij 't nulpunt Dan, als een ontmoeting van schaduw en echo iets dat zendt, een vederlicht vibreren als van kolibrielongen en de suggestie van iets dat gezongen, maar nog niet voldongen, nog net geen woorden kent.

58

wcs

JANUARI/FEBRUARI

1997

is dan een soort choken van de hersens en doet zij niet meer dan de weg vrijmaken voor de 'echte' eerste regel die pas daarna komt. In mijn jeugdige onbezonnenheid dacht ik dat al die zinnen voortkwamen uit mijn volstrekt unieke persoonlijkheid. Als ik die eerste probeersels nu bekijk, zie ik dat mijn hoofd een ware opslagplaats van poëzie van anderen was. Nu besef ik dat dat een noodzakelijke voedingsbodem was voor wat ik pas veel later het 'mijne' zou mogen noemen. Het is als met die 'tonale ervaringen' waarover de Amerikaanse componist Harold Shapero sprak. Er moet eerst een kader zijn, een bedding, voordat er iets kan ontstaan wat wij originaliteit noemen. Het proces waarin dat zich kruisen van bekend, herinnerd materiaal met een toevals-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen