VU Magazine 1998 - pagina 431

wereld uit. Heel wat andere ziekteverwekkers laten zich niet zo eenvoudig verslaan. Tijdens zijn afscheidscollege aan de Universiteit van Amsterdam in 1995 stelde pro/.dr ƒ. van der Noordaa dat een succesvolle bestrijding van een virus nauw samenhangt met de eigenschappen van het micro-organisme. Die bepalen of de ziekteverwekker volledig kan verdwijnen of altijd onder ons zal blijven.Een belangrijke vraag is waar een virus zoal huist. De pokken en de mazelen bijvoorbeeld, hebben slechts één woonplaats: de mens. Zodra niemand meer besmet raakt, is er zekerheid dat deze ziekteverwekkers niet meer bestaan. Het poliovirus daarentegen, komt via de ontlasting van de mens in de riolering en zo in het oppervlaktewater terecht, waar het zich een hele poos kan handhaven. Dit betekent dat inenting noodzakelijk blijft om toekomstige besmettingen te voorkomen, aangezien het virus nog wel een tijdje in de natuur zal voorkomen. Bovendien heeft de veroorzaker van polio nog een andere eigenschap die bestrijding bemoeilijkt. Mensen kunnen namelijk drager van het micro-organisme zijn zonder daar zelf iets van te merken. Slechts een op de vijftigduizend besmetten krijgt verlammingsverschijnselen. De overigen kunnen dus ongemerkt het virus doorgeven, wat eveneens noopt tot massale inentingen. Voor de pokken was dat allemaal niet nodig. Iemand die de ziekte had, was duidelijk herkenbaar. Het volstond dan ook om mensen te vaccineren die direct in contact hadden gestaan met de patiënt. Sinds 1980 wordt wereldwijd niet meer tegen de pokken ingeënt. Sommige virussen verlaten ons lichaam niet meer zodra ze een weg naar binnen hebben gevonden. Dit geldt voor hepatitis B en de herpesvirussen die driekwart van de wereldbevolking met zich meedraagt. Het verraderlijke aan deze organismen is dat ze aanwezig kunnen zijn zonder dat een mens het merkt, terwijl het toch mogelijk is anderen te besmetten. Het is wel mogelijk vaccins te produceren tegen deze ziekteverwekkers, er is sinds kort een vaccin tegen hepatitis B, maar daarmee help je nog niet de dragers.

Er lopen op dit moment ongeveer driehonderd miljoen mensen rond met deze leverinfectie. Besmette moeders kunnen het virus op hun kind overdragen tijdens of kort na de geboorte. En dat niet alleen. Het is zeer de vraag of alle landen bereid zijn het dure vaccin te gebruiken. Onoverwinbaar Totale uitroeiing wordt nog moeilijker als het virus erin slaagt de afweer van ons lichaam zodanig voor de gek te houden, dat het geen of slechts halfslachtig actie onderneemt tegen de vreemde indringer. Vermoedelijk gaat het zo bij het humaan papillomavirus, waarvan we sinds kort weten dat het baarmoederhalskanker veroorzaakt. En dan zijn er nog virussen die regelmatig muteren, zoals het griepvirus, waardoor een vaccin constant aanpassing vereist. Helemaal onoverwinbaar is op dit moment het aidsvirus, dat ons immuunsysteem vernietigt, waardoor de simpelste infecties plots dodelijke vijanden worden, HIV zal nog een hele tijd onder ons blijven. "Op papier is geen ziekte zo eenvoudig te voorkomen als aids. Als je maar veilig vrijt en geen drugs spuit. Maar die gedragsverandering is zo moeilijk te bewerkstelligen dat het vrijwel ondoenlijk is om zo'n seksueel overdraagbare aandoening uit te roeien. Dergelijke ziekten zullen dan ook niet verdwijnen", is Huismans sombere conclusie. Soms hebben we geluk en gaat een ziekte spontaan in rook op. Dat is gebeurd met een geheimzinnige aandoening die in de vijftiende eeuw in Engeland veel doden op zijn geweten had. Iedereen sprak over de 'zweetziekte', die even plotseling verdween als hij gekomen was. Ook de pest, de zwarte dood die enkele eeuwen rondwaarde en de wereldbevolking decimeerde, heeft zich teruggetrokken tot in Thailand, Vietnam en Madagascar. En dat was niet dankzij ingrijpen van de mens. De pest wordt namelijk verspreid door de vlooien van de zwarte rat, een dier dat dicht bij de mensen leeft. In onze regionen is deze diersoort verdrongen door de bruine rat, die het liefst zo ver mogelijk van bewoonde plaatsen wegblijft. "Dit soort

ecologische veranderingen veroorzaken soms eliminatie van een infectieziekte. Een ander bekend voorbeeld is de malariamug. Door het dempen van sloten en ander stilstaand water, de verandering in beplanting en het steeds minder wordende contact tussen de boer en zijn koeien, waar de muggen gretig bloed van dronken, is malaria volledig verdwenen uit Nederland." Nog niet eens zo heel lang geleden hadden we het idee dat ziekteverwekkers uitgeroeid konden worden. Allemaal. De ontwikkeling van vaccins en - als die niet hielpen ~ van medicijnen als antibiotica lieten ons geloven dat we alles aankonden. Inderdaad zijn vooral in ontwikkelde landen heel wat schadelijke micro-organismen stevig aangepakt. Weg zijn ze echter niet. Soms passen ze zich gewoonweg aan onze strategieën aan, zodat ze plots resistent blijken tegen een geneesmiddel. Of ze hebben een manier gevonden om zich goed te verbergen. Huisman: "Wij dragen zelfs het genetisch materiaal van virussen met ons mee, stukken DNA die zich gewoon tussen onze genen bevinden en die we al generaties lang aan ons nageslacht doorgeven. Voor zo ver we weten doen deze virusdeeltjes verder niks. Maar het geeft aan dat ze er altijd al zijn geweest. Virussen en bacteriën zijn zelfs langer op aarde dan wij." De strijd tussen micro-organisme en mens gaat gewoon door.

wcs

NOVEMBER/DECEMBER 1998

55

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen