Ad Valvas 2006-2007 - pagina 186

W

PAGINA 8

>Weetjes

E T E N S C H A P

Promovenda Esther Pans ontkracht mythen

'We hebben geen recht op euthanasie' Ook in Nederland is euthanasie lang niet zo vanzelfsprekend als veel mensen denken. "Het is eerder uitzonderlijk dan gewoon", zegt Pans.

Bacteriën VU-onderzoekers onder leiding van Gijs Wuite zijn met behulp van lasers erin geslaagd het DNA van een bacterie te ontrafelen. De techniek die zij hiervoor hebben ontwikkeld, is zo uniek dat het blad Nature er 16 november een publicatie aan wijdde. Het bacterieel DNA ligt chaotisch opgerold in een strakke kluwen. In die vorm is het nauwelijks onderzoekbaar. Het zogenaamde H-NS-eiwit speelt een belangrijke rol bij het bijeenhouden van het kluwen. Ondanks dit samenbindende eiwit is het DNA toch in staat zich te verdubbelen voor een celdeling. De onderzoekers denken dat op lange termijn met behulp van de kennis over de werking van het H-NSeiwit nieuwe antibacteriologische geneesmiddelen te ontwikkelen zijn. (DdH)

Barbarij De 'barbarij van het terrorisme' is een reactie op de 'morele barbarij' van onze westerse samenleving. Dat stelt Henk Woldring in zijn nieuwe boek Pluralisme, integratie en cohesie. Volgens Woldring is 'de politiek' er niet in geslaagd een verantwoord sociaal ethos te ontwikkelen dat op creatieve wijze integratie en cohesie kan bewerkstelligen. Het risico is daarom levensgroot dat de samenleving verder uit elkaar valt. Grote boosdoeners zijn het liberaal-kapitalistische gedachtegoed en de morele barbarij van individualisme, expansionisme en de morele vrijblijvendheid van het marktdenken. Die maken het lastig een brug te slaan naar de islamitische cultuur, waarin dit marktdenken als decadent, arrogant, overmoedig en oppervlakkig wordt beschouwd. Bron: Trouw, 18 november. (PB)

Visziekte De bacterie Vibrio anguillarum, die viskwekerijen grote schade bezorgt, heeft een achilleshiel. Ze is afhankelijk van de opname van ijzer. Op basis van dat gegeven is de visziekte vibriosis, die door de bacterie wordt veroorzaakt, te bestrijden, stelt bioloog Michel Stork in zijn proefschrift, waarop hij donderdag 30 november hoopt te promoveren. Voor de opname van ijzer zijn bacteriën afhankelijk van het molecuul siderophore. Bacteriën scheiden dat af, waarna het zich verbindt met het ijzer in zijn omgeving. Siderophore pakt het ijzer af van de eiwitten waarmee het is verbonden, en die het voor de bacterie onmogelijk maken het zonder siderophore op te nemen. Stork onderzocht dit proces en concludeert dat het ijzeropnamesysteem van bacteriën een aanknopingspunt kan zijn voor de bestrijding ervan. (PB)

Longkanker Een deel van de operaties bij longkanker kan voorkomen worden als artsen zich aan bestaande richtlijnen houden. Dat blijkt uit het onderzoek waarop Sietske Smulders vrijdag 24 november bij geneeskunde promoveert. De richtlijnen betreffen de selectie van patiënten die in aanmerking komen voor een operatieve behandeling en de uitvoering van de daarbij horende kijkoperatie. Longkanker is meestal alleen te genezen bij patiënten waarbij de tumor door operatief ingrijpen geheel kan worden weggenomen. Warmeer de kankercellen zijn uitgezaaid, is zo'n operatie niet meer mogelijk. In het onderzoek van Smulders wordt een aantal van de in gebruik zijnde onderzoeksmethoden, zoals de kijkoperatie, kritisch beoordeeld. Het blijkt dat in de praktijk niet altijd wordt voldaan aan de bestaande richüijnen. (PB)

TEKST: DIRK DE HOOG FOTO: PETER STRELITSKI

"Veel mensen denken dat Nederland een heel liberale euthanasiewetgeving heeft. Dat valt nogal tegen. De Euthanasiewet is in ieder geval veel minder liberaal dan vaak wordt verondersteld", zegt jurist Esther Pans (30). Ze promoveerde 23 november op een onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van het Nederlandse euthanasierecht. "Euthanasie is nog steeds strafbaar. Er staat maximaal twaalf jaar gevangenisstraf op. Alleen worden artsen die aan bepaalde eisen van zorgvuldigheid hebben voldaan, niet meer vervolgd sinds de Euthanasiewet in 2002 van kracht is geworden", aldus Pans. Veel van wat beweerd wordt over euthanasie klopt niet met de feiten. Dat is haar ervaring. Zo is het een groot misverstand om te denken dat mensen recht op euthanasie hebben. Dat is geenszins het geval. Het is te allen tijde aan de arts om te besluiten wel of niet tot levensbeëindiging over te gaan. Zelfs als mensen een geschreven wilsbeschikking op zak hebben om in bepaalde, duidelijk omschreven omstandigheden niet verder te willen leven, is een arts nooit gebonden deze wilsverklaring uit te voeren. Een nadrukkelijk geuite doodswens én ondraaglijk en uitzichtioos lijden zijn strikte vereisten in de Euthanasiewet. Volgens het vigerende recht is het opzettelijk beëindigen van het leven van een mens zonder een nadrukkelijk eigen verzoek daartoe, ook als er sprake is van ernstig lijden, toch gewoon moord.

D e m e n t e r e n d e bejaarden Een andere mythe is dat regelmatig euthanasie plaatsvindt bij dementerende bejaarden. Uit onderzoek blijkt juist dat artsen in dergelijke situaties uiterst terughoudend zijn, zowel omdat de patiënten niet meer in staat zijn een uitdrukkelijk doodsverlangen uit te spreken, als door dat medici ervan uitgaan dat dementerende mensen niet ernstig lijden omdat zij dat lijden niet meer bewust zouden ervaren. Dementie kan wel een reden voor euthanasie zijn als er bijkomende klachten zijn, zoals chronische longontsteking of doorligwonden. "De Euthanasiewet is principieel anders dan bijvoorbeeld de Abortuswet", legt Pans uit. "Vrouwen hebben binnen bepaalde grenzen recht op abortus, maar dat geldt dus niet voor euthanasie. Er zullen de komende jaren dan ook zeker geen 'eufhanasieklinieken' komen. Als er geen arts-patiënt-relatie is, is euthanasie sowieso problematisch, omdat de arts de patiënt toch wel ten minste enigszins moet kennen om zijn euthanasieverzoek goed te kunnen beoordelen. De wet ziet euthanasie nadrukkelijk als laatste middel van de arts om hulp te bieden bij ondraaglijk en uitzichtioos lijden. Euthanasie is exclusief voorbehouden aan artsen. Ieder ander die zich ermee inlaat, zoals verpleegkundigen of zelfmoordconsulenten, wordt door de rechter zonder pardon veroordeeld."

Doodziek Pans noemt het een 'artsenwet'. "De wet is primair bedoeld om de positie van artsen te regelen door aan te geven onder welke omstandigheden ze niet hoeven te vrezen voor strafvervolging. Die wet was nodig omdat door diverse rechtszaken al aanzienlijke jurisprudentie was opgebouwd rondom de vraag wanneer artsen zich op overmacht konden beroepen als ze mensen hadden geholpen te sterven. De wet is een vrij precieze weergave van die rechterlijke uitspraken. Het euthanasievraagstuk is dus niet door politici geregeld, maar door de rechterlijke macht, die daarbij weer zwaar leunde op de beroepsorganisaties van medici." Sinds 1998 moeten artsen euthanasie bij een van de vijf regionale toetsingscommissies melden. Als zo'n commissie oordeelt dat de arts zorgvuldig heeft gehandeld, gaat het Openbaar Ministerie in principe niet tot vervolging over.

Esther Pans: 'Dat euthanasie gemakkelijk wordt toegepast bij mensen met psychische problemen is ook een mythe'

De zaken die bij de commissie gemeld zijn, laten zien dat de meeste gevallen in medischethisch opzicht niet omstreden zijn. "We weten natuurlijk dat niet alle zaken voor de commissies worden gebracht. De schattingen zijn dat ergens tussen de vijftig en negentig procent van de gevallen van euthanasie werkelijk wordt gemeld. Wat in de verslagen van die commissies opvalt, is dat in negentig procent van de gemelde gevallen de patiënt aan kanker leed. Het gaat bij euthanasie dan ook bijna altijd over doodzieke mensen die ernstig lijden aan kanker, spierziekten, totaal verlamd zijn of vreselijke ademhalingsproblemen hebben. Daar zitten ook enkele gevallen bij van mensen die soms nog geruime tijd te leven hebben, maar dan wel in het vooruitzicht van chronisch lijden, bijvoorbeeld na een hartinfarct of een dwarslaesie."

Helpen bij zelfdoding Scherpe discussie bestaat met name over stervenshulp aan mensen met psychische of existentiële problemen. "Volgens de rechtsspraak kunnen psychische problemen uitzichtloos en ondraaglijk lijden veroorzaken dat hulp bij zelfdoding rechtvaardigt. Dat volgt uit het zogeheten Chabot-arrest. Dat ging over een vijftigjarige vrouw die lichamelijk gezond was, maar van wie beide zonen waren overleden en die ernstig psychisch leed. Haar psychiater hielp haar uiteindelijk bij haar zelfdoding. Hier is het centrale probleem dat er geen duidelijke medischethische consensus bestaat hoe in deze zaken moet worden gehandeld door de arts. Bij

lijden met een overwegend psychische of existentiële oorzaak rijst vaak de vraag of deze problematiek wel een zaak voor de dokter is. Daarom krijgen mensen die psychisch lijden nagenoeg altijd nul op het rekest als ze om hulp bij zelfdoding vragen. Ik weet niet of dat terecht is. Feit is wel dat de zelfmoordcijfers onder deze groep hoog zijn en deze mensen dus kennelijk ernstig lijden. Volgens mij biedt de wet in principe wel mogelijkheden die artsen niet willen of durven benutten, terwijl de samenleving jaarlijks met honderden zelfmoorden te maken heeft waarbij mensen vaak op gruwelijke wijze aan hun einde komen. Een deel van deze groep had misschien een gerechtvaardigd verzoek om hulp bij zelfdoding kunnen doen." Dat euthanasie gemakkelijk wordt toegepast bij psychische problemen is dus ook een mythe. Ook dat euthanasie een normale, veelvoorkomende praktijk is geworden. Jaarlijks sterven zo'n honderddertigduizend mensen in Nederland, terwijl er tegen de tweeduizend euthanasiegevallen bij de commissie worden gemeld. Opmerkelijk is dat van de meer dan tienduizend gevallen die de commissies tussen 1998 en 2006 behandelden slechts in 27 gevallen geoordeeld werd dat niet in alle opzichten zorgvuldig genoeg was gehandeld. Maar in geen van deze gevallen ontdekte het Openbaar Ministerie zulke fouten dat het tot vervolging van de arts overging. Reageren? Mail dan naar: reclactie@advalvas.vu.nl Het proefschnft is te bestellen via: www.wlp.biz

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen