Ad Valvas 2006-2007 - pagina 72

W E T E N S

PAGINA 8

C H A P

Geochemicus gaat zelf maanstenen maken

> Weetjes Mosasaurussen Mosasaurussen hadden een gespleten tong. Tot die conclusie komt A nne Schulp, paleontoloog en conservator van het Natuurhistorisch Museum in Maastricht, in het proefschrift waarop hij dinsdag 3 oktober aan de VU promoveert. Schulp heeft vooral onderzoek gedaan naar de Prognathodon Saturator, waarvan in 1998 resten gevonden zijn in een mer­ gelgroeve bij Maastricht. De mosasaurus is een zeereptiel dat niet verwant is aan de dinosaurus, maar verre familie is van de slang en de hagedis. Ze leefden zo'n zeventig miljoen jaar geleden en konden tot zeventien meter lang worden. In de buurt van Maastricht zijn veel fossiele resten bewaard gebleven. Schulp deed ook onderzoek naar het voedselpatroon van de dieren door hun gebit na te maken. Hij kwam zo tot de ontdekking dat de zogeheten knobbeltandmosasaurus geen inktvissen kan hebben gegeten, zoals werd aangenomen, omdat die veel te taai zijn voor zijn gebit. (WV)

Bloeddruk Behandeling van hoge bloeddruk bij pa­ tiënten met ouderdomssuikerziekte is van groot belang, stelt Anqélique Spoelstra­de Man in de dissertatie waarop ze donder­ dag 28 september promoveert. Mensen met ouderdomssuikerziekte hebben een verhoogde kans op hart­ en vaatziekten. De precieze oorzaak daarvan is onbekend, maar in dit onderzoek blijkt de hoeveel­ heid albumine in de urine een belangrijke voorspeller. Hoe hoger de concentratie, hoe groter de kans op complicaties. Al­ bumine speelt een belangrijke rol bij de regulering van de bloeddruk. Normaal ge­ sproken komt deze stof niet voor in urine. Welke geneesmiddelen het beste werken om de bloeddruk te verlagen, is nog on­ duidelijk. Het resultaat hangt mede af van het type patiënt. (DdH)

Bellen Elke taak (of gesprek) in een callcenter vereist een bepaalde vaardigheid van een medewerker. Gespecialiseerde medewer­ kers verhogen de productiviteit van een callcenter, maar als medewerkers voor maar één bepaalde vaardigheid worden ingezet, is het ook niet goed. Wiskundige Auke Pot, die op 6 oktober promoveert, onderzocht hoe callcenters hun personeel zo efficiënt mogelijk inzetten. Flexibiliteit is daarbij het toverwoord: medewerkers die hun handen vrij hebben, moeten kun­ nen bijspringen als andere medewerkers het druk krijgen zodat er geen wachtrijen ontstaan. Medewerkers moeten zich dus meerdere vaardigheden eigen maken. Ver­ dere optimalisatie is mogelijk door op het moment dat een telefoongesprek tot stand komt, een goede keuze te maken voor de medewerker die het gesprek gaat afhande­ len. (PB)

Schildwachtklier De schildwachtklierprocedure is een vei­ lige en betrouwbare methode om mela­ noompatienten te behandelen. Dat blijkt uit het onderzoek waar Ronald Vuylsteke vrijdag 29 september op promoveert. Me­ lanoom, een kwaadaardige huidtumor, zaait allereerst uit naar de lymfeklieren. Voorheen werden het melanoom en de lymfeklieren meteen chirurgisch verwij­ derd. Tegenwoordig wordt de schild­ wachtklierprocedure gebruikt. De chirurg kan door middel van ingespoten stoffen de schildwachtklier opsporen en verwij­ deren. Nader onderzoek van deze klier bepaalt of er sprake is van uitzaaiingen in de lymfeklieren en of een aanvullende operatie noodzakelijk is. Vuylsteke het zien dat deze procedure meer duidelijkheid oplevert over de overlevingskansen van patiënten. Daarnaast lopen patiënten die het ondergingen minder nsico's, omdat uitgebreidere operaties minder vaak nodig zijn. (F B)

'Bemande ruimtevaart is zonde van liet geid' Wim van Westrenen wil de bin­ nenkant van de maan namaken. Hij krijgt lijervoor een subsidie van 1,2 miljoen euro en wordt bestempeld als een van Europa's meest veelbelovende jonge wetenschappers. TEKST: WELMOED VISSER FOTO: PETER STREUTSKl

De maan fascineert geochemicus Wim van Westrenen (33) al zijn hele leven. Als kind droomde hij van een carrière als astronaut. Inmiddels is hij eigenlijk een tegenstander van bemande ruimtevaart ­ "je kunt het meeste onderzoek net zo goed met robotmis­ sies doen en dat is veel goedkoper" ­ maar als hij toch de kans zou krijgen om zelf mee te gaan op een bemande expeditie, zou hij geen moment aarzelen. "Natuurlijk ga ik dan mee." Niet dat het erg waarschijnlijk is. Voor zijn onderzoek is het in elk geval niet nodig om naar de maan te reizen: Van Westrenen gaat binnenkort gewoon zelf stukjes maan­ steen maken in zijn laboratorium op de VU.

350 kilo tnaansteen Planeetonderzoek is hot. De A merikanen zijn intensief bezig om de mogelijkheden voor missies naar Mars te onderzoeken. Over een paar jaar willen ze de eerste bemande vluchten maken. Ook in Europa groeit de belangstelling voor planeten. In Nederland werd twee jaar geleden het Nationaal Plat­ form Planeetonderzoek opgericht. "Na de ruimtevluchten van zo'n dertig jaar geleden dachten we dat we alles wel wisten van de maan, maar we komen er steeds meer achter dat dat niet het geval is", vertelt Van Westre­ nen. Een van de dingen waar nog heel weinig over bekend is, is hoe de maan er van binnen uitziet. "Dat weten we trouwens ook niet van de aarde. Je kunt niet diep genoeg boren om zelf materiaal naar boven te halen. Tot nu toe waren we afhankelijk van wat naar boven was gekomen door vulkanisme en gebergte­ vorming." Maar je kunt de gesteentes binnenin de maan ook namaken, bedacht hij. Het maanop­ pervlak bestaat uit vulkanisch gesteente, gevormd door het smelten van het inwendige van de maan. De samenstelling van het op­ pervlaktegesteente is bekend, doordat as­ tronauten in de jaren zestig en zeventig zo'n 350 kilo maansteen hebben meegebracht. De druk en temperatuur waaronder het ge­ steente is ontstaan, gaat Van Westrenen nu nabootsen in het laboratorium. Binnenin de maan zijn druk en temperatuur makkelijk te berekenen, maar ze zijn erg moeilijk na te maken doordat ze zo extreem zijn. Het zeer geavanceerde apparaat dat Van Westrenen gaat bouwen kan de druk van de maan tot in de kern nadoen, maar niet die van de hele aarde, omdat de aarde daarvoor te groot is. "Als het al zou kunnen, houd je een stukje steen over dat zo is samengeperst, dat je het met het blote oog niet meer kunt zien", legt hij uit. Het is een van de redenen waarom Van Westrenen zich bezig gaat houden met het binnenste van de maan en niet met de aarde.

Gigantische botsing Maar waarom zou je het gesteente uit het binnenste van de maan willen namaken? "Omdat het inzicht kan geven in de ont­ staansgeschiedenis van de maan, maar ook van de aarde", vertelt Van Westrenen. De maan is volgens de meest gangbare theorie viereneenhalf miljard jaar geleden ontstaan, toen er een planeet ter grootte van Mars tegen de aarde botste. Waar die mystery planet vandaan kwam, is nog steeds een dis­ cussiepunt onder wetenschappers. Door de gigantische knal spatte de onbekende planeet uiteen. De brokstukken klonterden samen met stukken die van de aarde waren afgebro­ ken en dat vormde de maan. "We denken dat meer dan driekwart van de maan afkomstig is van die onbekende planeet. De rest komt

W i m van W e s t r e n e n

Steronderzoeker van oorsprong van de aarde. Maar we weten nog heel weinig over de omstandigheden van die botsing en de tijd daarvoor of meteen daarna." De klap moet bijvoorbeeld ook op de aarde een enorme impact hebben gehad. Een van de vragen die Van Westrenen heeft is of er op aarde oceanen waren voor de grote botsing, of dat het daarvoor te heet was. "We weten dat de aarde na die schok enorm heet is geworden en een buitenkant had van vloei­ baar gesteente Het zou goed kunnen dat dat van die botsing is gekomen, maar we weten het niet." Van Westrenen verwacht niet dat zijn onder­ zoek direct industrieel nut zal hebben. Mijn­ bouw op de maan ziet hij voorlopig niet ont­ staan. Wel denkt hij dat zijn onderzoek kan helpen om bij missies naar andere planeten, zoals naar Mars, de juiste vragen te stellen.

Wim van Westrenen kreeg een subsidie van 1,2 miljoen I Olli zoeksvoorstel om maanstenen na te maken van de EuroP* hap! organisatie ESF, die hem bovendien bestempelde als een itwii meest veelbelovende jonge wetenschappers van Europa< isch compliment natuurlijk", zegt hij glunderend. Twaalf oP 'aar Praag om de toekenning in ontvangst te nemen. Naast K >S \ andere jonge Nederlandse wetenschappers zo'n Europe!' De geochemicus had dit jaar al een Vidi­subsidie binnenl in weer moet inleveren omdat hij niet twee subsidies voor» erzo mag incasseren. Zelf vindt hij het niet erg: "Het is een l» I>it meer geld. Het geeft me de mogelijkheid om een macliii« iflei en vijf jaar lang onderzoek te doen met twee aio's en ee) er(|( d'rt jaar won hij ook de Vening Meineszprijs, de prijs voo' Ibe vende jonge aardwetenschapper in Nederland. . Van Westrenen studeerde chemische geologie aan de ^m^\[\ Hij promoveerde aan de unhrersiteit van Bristol en was<'| in hogedruklaboratoria in de VS en Zwitserland. Sinds jan^' 'iur versitair docent bij de faculteit aard­ en levenswetenscw VU

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen