1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 9

3 een abstractie, ,,den mensch", die op alle plaatsen en in alle tijden gelijk is i^). Men volgt vol vertrouwen de mathematische, cartesiaansche methode; men stelt eenige algemeene begrippen op (eventueel aan ervaring ontleend) en gaat dan -— de ervaring loslatend — vergelijken en combineeren tot een kunstmatig geheel. Maar, zoo zal men Taine tegenwerpen, het Engeland van de 18de eeuw was toch empiristisch; de menschen in de romans van Smollett en Fielding zijn levende persoonlijkheden, die hemelsbreed verschillen van de logisch geconstrueerde marionetten van het Fransche klassicisme en ook de Engelsche philosophie en natuurwetenschap waren empiristisch. En is de invloed van de Engelsche natuurwetenschap in Frankrijk niet zóó enorm sterk geweest, dat men a//e wetenschappen naar dat model wilde vormen? ^^). Ongetwijfeld, zal Taine u antwoorden, maar ,,de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek en den klassieken geest, die op zichzelf heilzaam zijn, vormen, indien zij gemengd worden, een giftige verbinding" i^). Uit deze ,,giftige verbinding" van klassicisme en empirisme is de heillooze revolutie gegroeid. Zooals de 17de eeuw aprioristisch construeerde met behulp van ideeën, zoo heeft de 18de eeuw met ,,sensations" geconstrueerd. Condillac, Rousseau, Helvetius mogen zich nog zoo zeer op Bacon beroepen en de aangeboren ideeën verwerpen, met een ander uitgangspunt dan de cartesianen, bewandelen zij toch denzelfden weg : na een geringe ontleening aan de ervaring, laten zij die verder terzijde i*). Siéyès veracht, evenzeer als Descartes en Malebranche, de historie en de politiek is voor hem af, even goed als de meetkundige analyse; Tracy neemt de maatschappij zooals die zijn moet en niet die, welke er is, als uitgangspunt; Condillac grijpt in zijn psychologie niet naar persoonlijke ervaringen, maar altijd in het ledig der algemeenheden : hij bezielt een standbeeld achtereenvolgens met de verschillende zintuigelijke vermogens, door zuivere redeneering wordt de ziel van den mensch geconstrueerd; Rousseau fundeert de politieke samenleving op een contract en deduceert daaruit constitutie en wetten 15) „Nooit feiten, niets dan abstracties ") Taine, p. 309, 312. ^^) d' Alembert, Mélanges de littérature, d' histoire et de philisophie. 2me éd. Amsterdam 1760 Tome IV, p. 4—6. ^•') Taine, p. 266. ") Taine, p. 316. ^^) Taine, p. 317.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen